پوشاک یکی از نیازهای ضروری بشر است و بیش از 7000 سال سابقه استفاده طولانی دارد. تا آنجا که به مواد اولیه منسوجات مربوط می شود، الیاف طبیعی کلید رشد صنعت پایدار و سبز هستند. الیاف طبیعی مانند ابریشم، پشم، پنبه، کتان، رامی و جوت و الیاف مصنوعی مانند ویسکوز، استات سلولز، پلی استر، اکریلیک و نایلون در تولید پوشاک سنتی تا منسوجات خانگی و فنی استفاده می شود. ضایعات گیاهان کشاورزی موجود در محل ممکن است برای استخراج الیاف مفید برای کاربرد نساجی استفاده شود، مانند بامیه، الیاف موز، آناناس، نارگیل و ذرت. در این راستا، گیاه گزنه نیز ممکن است برای استخراج الیاف با کیفیت برای کاربرد نساجی مورد استفاده قرار گیرد. گزنه چند ساله یک گیاه علفی رایج است که در مکان‌های رودرال، باغ‌ها، لبه‌های جنگل‌ها و مناطق جنگلی دشت‌های سیلابی رودخانه‌ای رشد می‌کند. خانواده گزنه حاوی حدود 500 گونه است. از بین آنها، Girardinia diversifolia الیاف گزنه را تولید می کند. مانند کتان و کنف , الیاف گزنه برای تولید منسوجات در اروپای مرکزی قبل از معرفی پنبه استفاده می شد . لباس‌هایی که از الیاف گزنه ساخته شده‌اند در آستانه ورود به بازار هستند و یک خانه مد ایتالیایی شروع به تولید طیف وسیعی از شلوارهای جین و کت‌های گزنه‌ای کرده است. در یافتن پارچه‌های جدید و سازگار با محیط زیست، الیاف گزنه به شیوه‌ای محبوب ظاهر شده است. لباس های ساخته شده از الیاف گزنه ایده جدیدی نیست. در 2000 سال گذشته، مردم از پارچه های ساخته شده از این گیاه نیش زن استفاده می کردند. اما گزنه با ورود پنبه در قرن شانزدهم محبوبیت خود را از دست داد، زیرا برداشت و ریسندگی پنبه آسان‌تر بود. گزنه در طول جنگ جهانی اول بازگشت کوتاهی داشت، زمانی که آلمان با کمبود پنبه مواجه شد و گزنه برای تولید لباس‌های ارتش آلمان استفاده شد. اکنون، با پیشرفت‌های جدید در فن‌آوری‌های ریسندگی و پرورش متقابل برای تولید گیاهان با الیاف فوق‌العاده، به این معناست که گزنه‌ها به جدیدترین مد تبدیل می‌شوند.
گزنه یک گیاه بسیار موفق است که در سراسر مناطق معتدل جهان یافت می شود. از طریق دانه ها و ریزوم های زیرزمینی که دقیقاً در زیر سطح خاک می خزند پخش می شود. برگ های دندانه دار که به صورت جفت در امتداد ساقه های مربعی نگهداری می شوند به راحتی قابل تشخیص هستند، به ویژه پس از تجربه نیش آن ها. این گیاه به خودی خود متغیر است و از 0.6 تا بالای 2 متر ارتفاع دارد و در انواع رویشگاه ها و انواع خاک یافت می شود. خاک های غنی را ترجیح می دهد و بنابراین در اطراف سکونتگاه های انسانی که از زباله ها سود می برند به خوبی عمل می کند. چندین گونه از خانواده گزنه (Urtica ceae) الیافی شبیه به کتان تولید می‌کنند و بسیاری از این گونه‌ها هزاران سال است که برای تولید الیاف برای تولید منسوجات و لباس‌ها استفاده می‌شوند. الیاف گزنه دارای ویژگی های زیر هستند:
- چگالی کم
- ساختار توخالی
- مومی بودن سطح
- زیست تخریب پذیری
- قابلیت استفاده
الیاف گزنه دارای استحکام بیشترالیاف، سازگاری بیشتر با محیط زیستو ظرافت بیش تر از سایر الیاف است. اصلاح قلیایی می تواند نقش مهمی در افزایش خواص کششی الیاف گزنه برای کاربرد فنی آن ایفا کند. این می تواند شاهد افزایش بلورینگی، ظاهر، استحکام کششی و ازدیاد طول در هنگام شکست با حداقل تغییرات در مدول اولیه باشد. این الیاف دارای ویژگی جذب روغن بالاتری نسبت به بسیاری از الیاف طبیعی دیگر است. با عملیات قلیایی بهینه، استحکام کششی را می توان تا 30 درصد، ازدیاد طول در هنگام پارگی را تا 71 درصد با کاهش 9 درصدی مدول اولیه نسبت به الیاف گزنه اصلاح نشده افزایش داد. الیاف یا پارچه های گزنه پس از عمل آن با آب داغ، اسید کلریدریک و استیله شدن، افزایش جذب روغن را نشان می دهد که کاربرد بالقوه ای در پاکسازی نشت نفت دارد.
استحکام کششی الیاف گزنه از 24 تا 62 cN/tex است که بسیار بالاتر از سایر الیاف طبیعی مانند الیاف پنبه، ابریشم و پشم است. این الیاف در مقایسه با سایر الیاف طبیعی از نظر وزن بسیار سبک است. الیاف گزنه را می توان با پشم، پنبه، رامی، کتان، ویسکوز و سایر الیاف برای توسعه پوشاک/پوشاک مد و محصولات منسوجات لوکس پایدار ترکیب کرد. دو گونه اصلی تولید کننده الیاف گزنه به نام های گزنه اروپایی و گزنه هیمالیا وجود دارد.
یک شرکت مد ایتالیایی جایگزینی سازگار با محیط زیست برای منسوجات و رنگ های معاصر معرفی کرد. آنها از الیاف گزنه پارچه بافته شده ای ساخته اند که در گذشته برای لباس سربازان ناپلئون و همچنین جایگزین نخ های پنبه ای که در طول جنگ جهانی اول و دوم در دسترس نبودند استفاده می شد. نام URTICA همانطور که در اروپا نامیده می شود از کلمه لاتین “uro” گرفته شده است که به معنای سوزاندن است. پارچه را می توان از نخ های گزنه مخلوط با سایر نخ های الیاف طبیعی (پنبه، بامبو و غیره) در نسبت های مختلف تولید کرد که پتانسیل خوبی برای استفاده در منسوجات خانگی، کاربردهای فنی، کامپوزیت الیاف و ساخت محصولات صنایع دستی دارد.
گزنه اروپایی یا گزنه نیش زن
اولین کشف منسوجات گزنه در اروپا مربوط به اواخر عصر برنز در Voldtofte در دانمارک است و شواهدی از تولید پارچه گزنه از اسکاندیناوی، لهستان، آلمان و روسیه وجود دارد. به نظر نمی رسد به اندازه کتان و کنف برای تولید الیاف و منسوجات استفاده شود، مگر در شمال، مرکز و شرق اروپا. در لهستان نخ گزنه تا قرن هفدهم مورد استفاده قرار می گرفت تا ابریشم جایگزین آن شد و پارچه گزنه در اسکاندیناوی تولید می شد و همچنین تا قرن نوزدهم در اسکاتلند تولید می شد که به پارچه اسکاچ معروف بود. در جنگ جهانی اول، کمبود پنبه باعث شد که آلمانی ها برای تولید لباس، گزنه کشت کنند. منسوجات Voldtofte مانند منسوجات کشتی Oseberg به عنوان کتان در نظر گرفته می شد تا اینکه توسط یک متخصص گزنه مورد بررسی قرار گرفت و نشان داد که از الیاف گزنه ساخته شده است نه کتان . الیاف گزنه سفید، ابریشمی، تا 50 میلی‌متر طول دارند و پارچه‌ای ظریف‌تر و ابریشمی‌تر از کتان تولید می‌کنند، به طوری که می‌توان کتانی‌های ظریف را برای مصرف‌کننده تولید کرد. رشد تجاری گزنه اروپایی دشوار است. از سوی دیگر، رامی الیاف خوبی تولید می کند که به صورت تجاری در چین و ژاپن تولید می شود. گزنه معمولی، Urtica dioica، گیاهی است که به طور گسترده پخش می شود و به راحتی در زمین های مرطوب و آشفته رشد می کند. از آن به عنوان علوفه دام و همچنین تهیه چای، آبجو، مایه پنیر و رنگ گیاهی استفاده می شده است. این الیاف شبیه به الیاف کتان و کنف است و می توان از آن برای تولید پارچه کتانی ظریف استفاده کرد.
گزنه هیمالیا یا آلو (Girardinia diversifolia)
این گیاه اگرچه گزنه هیمالیا نامیده می شود، اما به صورت وحشی در آفریقا و چندین کشور آسیایی می روید. در نپال، گزنه هیمالیا به صورت وحشی در خاک های حاصلخیز جنگلی در ارتفاعات بین 1200 تا 3000 متر رشد می کند. این گیاه می تواند یکساله یا یک گیاه چند ساله با عمر کوتاه تا ارتفاع 1.5 متر باشد. تمام قسمت های گیاه پوشیده از خار مانند کرک های گزنده است که می تواند باعث ایجاد بثورات دردناک شود. گیاهان گزنه هیمالیا برای قرن ها به عنوان منبع الیاف مورد استفاده قرار گرفته اند. الیاف حاصل از ساقه بسیار بلند و قوی است، شبیه به رامی. پس از بریدن ساقه، پوست آن برداشته می شود و الیاف استخراج می شود. الیاف گزنه استخراج شده برای تولید پوشاک تابستانی و زمستانی، پوشاک ورزشی در صنعت نساجی استفاده می شود. گزارش شده است که مقدار زیادی گزنه خام توسط هیئت توسعه بامبو و الیاف اوتاراکند (UBFDB) در دسترس است که دارای پتانسیل بالایی به عنوان یک بخش صنایع دستی است و ارزشی برای صنعت گردشگری و پتانسیل صادرات بالایی دارد.
