چاپ برداشت چیست و چگونه انجام می شود؟
در چاپ برداشت زمینهٔ پارچه باید با رنگزاهایی که قابلیت برداشت داشته باشند رنگرزی شود، سپس با مواد برداشت کننده، چاپ بر روی آنها صورت میگیرد. در واقع به احیا رنگزا به وسیله یک ماده احیا کننده برداشت گفته میشود.
احیا:اتمی که در روند واکنش یک یا چند الکترون از دست دهند اکسید میشود(احیاکننده) و اتمی که یک یا چند الکترون بدست آورد احیا می‌گردد (اکسید کننده)
چاپ برداشت یکی از پرکاربردترین چاپ ها بعد از چاپ پلاستیزول می باشد
چاپ برداشت
در روش برداشت در قدم اول پارچه رنگرزی و رنگینه تثبیت میشود و سپس به کمک چاپ، رنگ زمینه ی پارچه با توجه به طرح مورد نظر از میان برداشته میشود و جای آن سفید باقی می ماند که به آن “برداشت سفید” میگویند و یا اینکه بعد از برداشته شدن رنگینه زمینه، جای باقی مانده با رنگ هایی که تحت تاثیر مواد برداشت کننده قرار نمی گیرد پر میشود “برداشت رنگی” نامیده میشود. البته برای این روش لازم است که رنگینه زمینه به آسانی قابل برداشت باشد.
در روش چاپ برداشت برای اینکه مولکول های رنگینه ای که برداشت نشده اند پوشش داده شوند و همچنین برای سفیدتر جلوه دادن مواضع برداشته شده میتوان پیگمنت سفید یا سفید کننده های نوری را به خمیر چاپ برداشت اضافه کرد.
برداشت رنگینه بیشتر به کمک احیای آن صورت میگیرد.
انواع احیا کننده‌ها :
رنگالیت سی
رنگالیت اف-دی
رنگالیت دی- اس
دکرولین
رنگالیت اچ
مانوفست ( تیو اوره دی اکسید)
کلرید قلع
ویژگی‌های احیا کننده مناسب :
به خوبی در آب حل شود.( واکنش گرمازا)
در دمای بالاتر از 50 درجه سانتیگراد پایدار باشد.
احیا کننده‌ها در محیط قلیایی پایدارند ولی در محیط اسیدی تجزیه می‌شوند.
رطوبت را جذب می‌کنند.
در محیط قلیایی و خنثی حدود 6 ساعت پایدار باشد.
در بازار ایران موادی چون رنگالیت (سافولیت) و سافولین بیشتر مورد استفاده هستند.
رنگالیت یا سافولین: sodium formaldehyde sulphoxylate
فرموزول یا سافولین: Zinc Formaldehyde Sulphoxylate
مواد برداشت کننده به دو دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول موادی هستند که بر اساس اکسیداسیون عمل می‌کنند مانند هیپوکلریت سدیم و پراکسید هیدروژن و دسته دوم موادی هستند که بر اساس احیا عمل می‌کنند مانند کلرید قلع و رنگالیت.
چاپ برداشت رنگزاهای راکتیو:
درمورد رنگزاهای راکتیو اکثرا رنگزاهای وینیل سولفون قابلیت برداشت دارند و برای رنگرزی زمینه مناسب می‌باشند. چند مورد از رنگزاهای راکتیو که قابلیت برداشت خوبی دارند مثل y 42 / y 15/ R 23/ b 220 و ….
دو نوع برداشت داریم: سفید و رنگی.
درمورد رنگزاهای راکتیو رنگزایی وجود ندارد که بتوان در برداشت رنگی به عنوان رنگزای پایدار در شرایط احیایی استفاده کرد. اکثرا از پیگمنت و در مواردی رنگزای خمی استفاده میشود.
در چاپ برداشت سفید برای اینکه سفیدی خوبی داشته باشیم، میتوان از این مواد استفاده کرد: پیگمنت سفید٬ دی اکسید تیتان٬پودر آنتراکینون٬ زینک اکساید، سفید کنندهٔ نوری و…
در چاپ برداشت انتخاب غلظت دهندهٔ مناسب بسیار مهم می‌باشد که در شرایط احیایی پایدار باشد از جمله غلظت دهنده‌های مناسب برای اینکار: ایندالکا، ایندرز، نشاسته، صمغ انگلیسی، گوار و ….می‌باشد.
جهت برداشت بر روی رنگزای راکتیو سافولیت و هیدرو توصیه میشود و برای رنگزای دیسپرس دکرولین یا سافولین و کلرید قلع. البته برداشت رنگزاهای دیسپرس به راحتی راکتیو نمی‌باشد و روش‌های متفاوت تری دارد که عمدتا به صورت چاپ رزیست انجام میشود.
در تکمیل برداشت رنگزای راکتیو به یک نکته باید توجه کرد
ممکن است شما پارچه‌ای را با رنگزای راکتیو مشکی رنگ کنید و بخواهید بخش‌هایی از رنگ را با الکوهای مشخص (شابلون) از بین ببرید و برداشت سفید انجام دهید، بعد از عملیات چاپ رنگ زمینه برداشت میشود اما بجای زمینه سفید، زمینه‌ای کدر و یا زرد رنگ باقی می‌ماند دلیل لیت امر به شرح زیر است:
- اگر بین مولکول رنگزای راکتیو و سلولز پیوند اتری وجود داشته باشد برداشت بهتری نسبت به زمانی که بین سلولز و رنگزا پیوند استری وجود دارد، خواهیم داشت. در برداشت خنثی مکانیزم برای تمام رنگزاها یکسان است و کروموفر آزوی رنگزا به آمین تبدیل میشود، در حالیکه بخشی از مولکول رنگزا توسط پیوند اتری ویا استری هنوز به سلولز متصل است.
- اگر بین سلولز و مولکول رنگزا پیوند اتری برقرار باشد در برداشت قلیایی علاوه بر گروه آزو پیوند اتری هم شکسته شده و سلولز کاملا آزاد میشود، برای همین ما شاهد زردی روی زمینه پارچه نیستیم، رنگزاهای راکتیو ونیل سولفون و رمازول با پارچه پیوند اتری برقرار می‌کنند.
نمونه نسخه چاپ برداشت برای رنگزاهای راکتیو:
- رنگالیت سی 100-200 g/k
غلظت دهنده(صمغ عربی) 460 g/k
قلیا (بی کربنات سدیم) 20-50 g/k
گلیسیرین 40 g/k
آب تا حد تعادل
جمع کل= 1kg
- نمونه نسخه رنگ برداشت مستقیم رنگ بلک 22 یا VSF600%:
رنگالیت 80 تا 120 گرم در کیلو.
غلظت دهنده
قلیا ( بی‌کربنات سدیم) 20 تا 50 گرم.
آب تا حد تعادل - نسحه چاپ برداشت رنگی:
رنگ خمی X گرم
غلظت دهنده
سود
گلیسیرین
رنگالیت
آب - نسخه اچاپ برداشت رنگی با پیگمنت:
رنگ پیگمنت X گرم
غلظت دهنده امولسیون
بیندر
کلرید قلع ( یا مواد جایگزین)
آب
نکته: کلرید قلع زود تجزیه میشود و بهتر است از سافولین استفاده شود.
نام‌های مختلف فورموزول یا سافولین: Zinc Formaldehyde Sulphoxulate: Rongalite Z , Decroline
همچنین رنگالیت C یا سافولیت: Sodium Formaldehyde Sulphoxylate
مراحل پس از چاپ:
خشک کردن پارچه، سپس بخار دادن به مدت 15 دقیقه در دمای 100 درجه سانتیگراد، عمل احیای رنگزا در طی فرآیند بخار دادن صورت میگیرد و رنگزای تخریب شده در شستشو از روی کالا پاک می‌گردد.
++ در مورد برداشت رنگی پیگمنت پس از بخار تثبیت حرارتی خشک در دمای 150 درجه سانتی گراد بمدت 5 دقیقه انجام میشود.
سوال: رنگالیت به دلیل داشتن فرمالدهید سمی نیست؟
در شستشو باقی نمی‌ماند، اما رزین‌های حاوی فرمالدهید مثل ضد چروک‌ها چون در پارچه باقی می‌مانند امروزه از چرخه تولید خارج شده‌اند و رزین‌های بدون فرمالدهید جایگزین شدند.
انواع برداشت
به طور کلی برداشت دو نوع است، سفید و رنگی.
در چاپ برداشت سفید برای بالاتر رفتن کیفیت چاپ و اینکه سفیدی خوبی داشته باشیم میتوان از این موارد استفاده کرد: زینک اکساید، آنتراکینون، سفید کننده نوری، پیگمنت سفید، دی اکسید تیتان و …
موردی که در چاپ برداشت باید به آن توجه ویژه داشت انتخاب غلظت دهنده مناسبی است که در شرایط احیایی پایدار باشد؛ برای مثال غلظت دهنده هایی همچون: نشاسته، صمغ انگلیسی، گوار، ایندالکا، ایندرز و … میتوانند گزینه های مناسبی باشند.
اگر قصد چاپ برداشت روی رنگزای راکتیو را داشته باشید توصیه میشود از سافولیت و هیدرو استفاده کنید؛ برای رنگزای دیسپرس میتوانید از این سه مورد استفاده کنید، دکرولین یا سافولین و کلرید قلع.
البته باید گفت برداشت رنگزای دیسپرس با روش های متفاوت و سخت تر نسبت به راکتیو انجام میشود و معمولا به صورت چاپ رزیست انجام میشود.
در صورتی که بین سلولز و مولکول رنگزای راکتیو پیوند اتری وجود داشته باشد برداشت بهتری در مقایسه با زمانی است که بین سلولز و رنگزا پیوند آستری وجود دارد، انجام میشود.
در برداشت خنثی مکانیزم برای همه ی رنگزاها به یک صورت است و کروموفر آزوی رنگزا به آمین تبدیل میشود و این در صورتی است بخشی از مولکول رنگزا به کمک پیوند اتری و یا استری به سلولز متصل است.
اگر پیوند اتری بین سلولز و مولکول رنگزا وجود داشته باشد در برداشت قلیایی علاوه بر گروه آزو پیوند اتری هم شکسته شده و سلولز کاملا آزاد میشود و به همین دلیل است که روی زمینه پارچه هیچ رنگی زردی مشاهده نمی شود.رنگزاهای ری اکتیو ونیل سولفون و رمازول با پارچه پیوند اتری برقرار می کنند.
منبع: تکستایل دی بی
چاپ برداشت:
ابتدا پارچه را رنگرزی و خشک می کنیم سپس عمل احیای رنگ به وسیله یک ماده احیا کننده مانند رنگالیت که فرمول شیمیایی آن (CH3NaO3S ) با نام (Sodium hydroxymethanesulfinate) را برداشت رنگ می گویند.
در برداشت ابتدا پارچه رنگرزی می شود و سپس عمل برداشت توسط چاپ انجام میشود.
چگونه بفهمیم یک رنگ قابل برداشت است یا خیر؟
همچنین بیشتر سازندگان رنگ برای رنگرزی پیشنهاد می‌دهند که ایا رنگ قابل برداشت هست یا نه,بنابراین قبل از چاپ برداشت ابتدا باید به کاتالوگ مرجعه کرد تا معلوم شود رنگ قابل برداشت هست یا نه
تقریبا همه رنگ اسیدی,مستقیم و راکتیو قابل برداشت می‌باشد
قابلیت برداشت رنگ‌های مستقیم را از کاتالوگ های مربوط می توان از اعداد ذکر شده انتخاب نمود که در ستون (DICHARGEBLITY) از اعداد ۱تا۵ می باشد می توان انتخاب نمود که عدد ۵ مناسب برداشت سفید و شماره ۱ مناسب برداشت نمی باشد و اعداد ما بین نیز به همان ترتیب درجه بندی می شود.
البته برداشت به دو صورت هست که در محیط های قلیایی و خنثی انجام میشود
پس برای چاپ برداشت اول زمینه را با رنگ قابل برداشت رنگرزی نموده و سپس میتوان به دو صورت برداشت نمود، برداشت سپید , برداشت رنگی
چاپ برداشت سپید:برای برداشت سپید زمینه به کمک برداشت کننده مانند روگالیت و…… برداشت می کنند
چاپ برداشت رنگی:درچاپ برداشت رنگی زمینه را برداشت و به جای ان ماده رنگی جدید جایگزین می کنند که ماده رنگی داخل خمیر بایستی در مقابل مواد برداشت کنند مقاوم باشند(قابلیت برداشت ۱ باشد)
نسخه چاپ برداشت مستقیم
برداشت سپید
رنگالیت: 170گرم
گلسیرین : 100گرم
غلظت دهنده کتیرا 5% 650 گرم
نمک مقاوم :10 گرم
آب سرد به اندازه نیاز
مراحل چاپ
رنگزی
خشک کردن
چاپ پارچه
خشک کردن
بخار 25 دقیقه
شست و شو و باکشی با اب سرد
چاپ شبه برداشت:
در چاپ شبه برداشت در حقیقت رنگ زمینه برداشت(بی رنگ) نمی‌شود اما به وسیله ی یک پیگمنت سپید رنگ زمینه پوشانده می شود، می توان با اضافه کردن پیگمنت رنگی به خمیر چاپ شبه برداشت رنگی انجام داد.
در نمونه های زیر پارچه های A و C به ترتیب رنگ های زمینه سرمه ای و زرد راکتیو می باشد
و پارچه های B و D به ترتیب سرمه ای و زرد مستقیم رنگرزی شده است.
چاپ های شماره ۱ با خمیر رونگالیت که روش ساخت آن در زیر آموزش داده شده چاپ شده است و شماره های ۲ و ۳ و ۴ چاپ شبه برداشت پیش از اتو بخار می باشد.
بعد از اتو بخار:
رونگالیت نام رایج سدیم هیدروکسی متان سولفینات است که با نام فرمالدئید سولفوکسیلات سدیم نیز شناخته می شود. این یک ترکیب شیمیایی با فرمول CH2(OH)SO2Na است.
در اینجا خصوصیات و کاربردهای کلیدی آن را به تفکیک شرح می دهیم:
خواص:
• شکل ظاهری: پودر یا گرانول کریستالی سفید
• حلالیت: محلول در آب، اما در محلول های اسیدی تجزیه می شود
• عامل کاهنده: رونگالیت یک عامل احیا کننده قوی است، به این معنی که می تواند الکترون به مولکول های دیگر اهدا کند و باعث به دست آوردن الکترون (کاهش) آنها شود.
موارد استفاده:
1. صنعت نساجی:
* رنگ‌زدایی: رونگالیت برای از بین بردن رنگ‌های ناخواسته از پارچه استفاده میشود، فرآیندی که به آن «رنگ‌زدایی» میگویند.
* کاهش مواد رنگزای خمی: یک جزء کلیدی در کاهش رنگ های خمی است که به شکل اکسید شده نامحلول هستند. رونگالیت آنها را به اشکال محلول تبدیل می کند و به آنها اجازه می دهد برای رنگرزی استفاده شوند.
* سفید کننده: رونگالیت را می توان به عنوان یک سفید کننده کاهنده، به ویژه برای از بین بردن لکه های مبتنی بر کلر استفاده کرد.
2. سایر صنایع:
* دباغی چرم: به عنوان یک عامل کاهش دهنده برای حذف ترکیبات کروم ناخواسته از چرم استفاده می شود.
* تولید کاغذ: در تولید خمیر و کاغذ برای سفید کردن و روشن کردن محصول استفاده می شود.
* سنتز شیمیایی: به عنوان یک عامل کاهنده در واکنش های شیمیایی مختلف عمل می کند.
ملاحظات ایمنی:
• تحریک کننده: رونگالیت می تواند برای پوست، چشم ها و سیستم تنفسی تحریک کننده باشد.
• تجزیه: در محلول های اسیدی تجزیه می شود و فرمالدئید آزاد می کند که محرک شناخته شده و سرطان زا است.
• نگهداری: در مکانی خنک، خشک و دارای تهویه مناسب، دور از اسیدها نگهداری شود.
نکات کلیدی:
• رونگالیت یک ترکیب شیمیایی همه کاره است که عمدتاً در صنعت نساجی استفاده می شود.
• یک عامل کاهنده قوی با کاربردهای مختلف است.
• به دلیل خطرات بالقوه آن برای سلامتی، مراقبت با رونگالیت مهم است.
همان طور که گفته شد، رونگالیت یک ترکیب شیمیایی با فرمول مولکولی Na+HOCH2SO2− می باشد این نمک نام های دیگری از جمله سدیم هیدروکسی متیل سولفینات، سدیم فورمالدئید سولفوکسیلات، براگولیت دارد. این نمک محلول در آب می باشد این ترکیب و مشتقاتش در صنایع رنگرزی مورد استفاده قرار می گیرد.
تهیه رونگالیت
برای تهیه رونگالیت سدیم دی تیونیت را با فرم آلدئید مطابق واکنش زیر ترکیب می کنند.
Na2S2O4 + 2 CH2O + H2O → HO-CH2-SO3Na + HO-CH2-SO2Na
برای آن که رونگالیت تولید شده پایدار تر باشد مقدار فرم آلدئید را به اندازه ی یک اکی والان بیشتر بریزید مقادیر واکنش دهنده ها به صورت زیر است.
جرم مولکولی سدیم دی تیونیت: ۱۷۴ گرم بر مول
جرم مولکولی فرم آلدئید: ۳۰ گرم بر مول
و آب : ۱۸ گرم بر مول
برای تهیه نسبت بالا را با این تفاوت که مقدار فرم آلدئید را دو برابر بر می داریم و با مقدار اضافه آب به شدت در یک ارلن سر بسته یا شیشه با درب سمباده به هم می زنیم
در شکل زیر رونگالیت تولید شده را با دو پارچه رنگرزی شده با مواد رنگزای مستقیم
دو پارچه رنگرزی شده با مواد رنگزای راکتیو
و یک پارچه رنگرزی شده با مواد رنگزای خمی
لکه گذاری می کنیم
چاپ برداشت (discharge print) و چاپ شبه برداشت (discharge imitation print)
در چاپ برداشت معمولی ابتدا پارچه مطابق روش های مناسب رنگرزی و رنگینه تثبیت می شود سپس به کمک چاپ رنگ زمینه پارچه طبق طرح از میان برداشته می شود و جای آن سپید باقی می مانده و یا آنکه همزمان با از بین رفتن رنگینه زمینه، رنگ دیگری که تحت تاثیر مواد برداشت کننده قرار نمی گیرد جای آن را می گیرد. حالت اول را برداشت سپید و حالت دوم را برداشت رنگی می نامند.
نکته مهم در چاپ برداشت این است که زمینه باید با رنگ های قابل برداشت رنگرزی شود.
اما در چاپ شبه برداشت همان طور که از نسخه چاپ مشخص است نیار به خمیر آماد چاپ برداشت دارد که نام و بروشور آن در پیوست آمده است. و رنگ پیگمنت مطابق نسخه اضافه کرده سپس چاپ خشک و فیکس میشود. چون رنگ پیگمنت است و پشت پوشی دارد هر نوع پارچه رنگی حتی مشگی و سرمه ای را می توان به این روش چاپ کرد.
در حقیقت چاپ شبه برداشت خمیر پیگمنت بر روی رنگ زمینه می نشیند بدون این که رنگ زمینه را برداشت کند.
در نسخه زیر بر روی پارچه مشگی، گل آبی خورد است.
منبع: کمیکال
سلام
وقت بخیر
من یک مقدار رنگالیت نیاز داشتم می خواستم بدانم آیا شما رنگالیت سی در اختیار دارید.
ممنون می شوم کمکم کنید
سلام و درود بر شما ، نه متاسفانه ما در زمینه چاپ برداشت فعالیتی نداریم جناب این مقاله صرفا جنبه آموزشی دارد.