کریر در رنگرزی پلی استر کاربرد دارد. الیاف پلی استر بدلیل دارابودن ساختمان بسیار بسته و متراکم دارای جذب رطوبت پایینی می‌باشدبنابراین نفوذ محلول‌های رنگی به داخل لیف درحالت عادی مشکل بوده و جهت رنگرزی این الیاف لازم است از دمای بالای جوش یا از مواد شیمیایی جهت نفوذ استفاده کرد. با استفاده از دمای بالا و مواد شیمیایی می‌توان ساختمان الیاف پلی استر را باز کرد و نفوذ رنگینه را به داخل الیاف ممکن ساخت.
یکی از مواد شیمیایی مورد مصرف ” کریر ” می‌باشد. کریر سبب باز شدن و به عبارتی متورم شدن لیف پلی استر شده و سبب نفوذ رنگ دیسپرس به داخل پلی استر می‌گردد. همانطور که می‌دانید رنگزا دیسپرس از پر مصرف‌ترین ماده رنگزا جهت رنگرزی پلی استر می‌باشد که ای ماده رنگزا تقریبا در آب نا محلول بوده و جهات رنگرزی پلی استر به صورت محلول در آب درآورده میشود.
کریر ماده ای است که دارای گروه‌های سالسیلیکی می‌باشد. این مایع باعث متورم شدن الیاف پلی استر شده و جذب رنگ‌های دیسپرس کریری را انجام می‌دهد. از نظر شکل و ظاهری کریر به فرم مایع است و زرد رنگ می‌باشد. امروزه کریرها را بصورت بدون بو تولید میکنند تا محیط کار برای اپراتورها راحت باشد.
کریرها به علت خاصیت شیمیایی و ساختاری خود سبب متورم شدن لیف و نفوذ محلول رنگینه به داخل آن میشود و همچنین باعث یکنواخت کنندگی خوبی در جذب یکسان بر روی پارچه می‌گردد. کریرهای با کیفیت بر روی ثبات نوری پارچه تاثیر ندارند و در هنگام عملیات بعد از رنگرزی باید باقیمانده آن براحتی جدا و دفع گردد.
از ویژگی‌های کریر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- متورم کردن الیاف پلی استر جهت جذب بیشتر رنگزا
- خاصیت دسپرس کنندگی و یکنواخت کنندگی رنگزا
- ایجاد شفافیت و افزایش عمق رنگ
- مقاومت در محیط اسیدی
- عدم ایجاد کف ( این ماده کف کمی دارد و حتی در دمای 120C نیز باعث افزایش عمق شید رنگی خواهد شد. )
- برای رنگرزی پلی استر در دمای جوش مناسب می‌باشد.
- سرعت رنگرزی را افزایش می‌دهد و باعث پراکندگی بهتر رنگزا در آب میشود به عبارتی یجورایی خاصیت دیسپرس کنندگی و یکنواخت کنندگی دارد.
- ایجاد زیر دست نرم و لطیف
- بی اثر بودن در ثبات رنگزا
- رنگرزی را می توان در زمان جوش انجام داد.
مصرف کریر در رنگرزی پلی استر
میزان مصرف کریر برای رنگرزی کالای پلی استر با رنگراز دسپرس به میزان یک الی 3 گرم در لیتر می‌باشد. همچنین برای اصلاح نایکنواختی پارچه نایکنواخت از کریر به میزان 2 الی 4 گرم بر لیتر استفاده میکنند.
ایمنی و شرایط نگهداری کریر
به دلیل حساس بودن ماده فوق این محصول را باید در درجه حرارت 10 الی 35 درجه سانتیگراد نگهداری نمود و اگر در سرما مدتی ماند ، مجدد باید آن را گرم و میکس نمود که قسمت های یخ زده و کریستال شده مجدد دیسپرس شده و به حالت عادی خود بازگردد.تا باعث لکه گذاری نگردد . این مراحل باعث کاهش قدرت کریر نمی گردد.
مقدار مصرف :
1- رنگرزی اتمسفریک
- مطابق با مقدار رنگ و شید 3 – 9 گرم/لیتر
- PH : اسید استیک 4 تا 5
- دما 100C و شیب حرارتی 1 – 2 در دقیقه
- زمان : به مدت 45 دقیقه
2- رنگرزی تحت فشار :
- مطابق با مقدار رنگ و شید 0.5 – 1 %
- PH : اسید استیک 4 تا 5
- به مدت 30 دقیقه
- در دمای 150 – 120 درجه سانتیگراد
دوز مصرف کریر در رنگرزی پلی استر:
دوز مصرف کریر برای رنگرزی کالای پلی استر با رنگزای دیسپرس کننده به میزان 1 الی 3 گرم بر لیتر می باشد. همچنین برای اصلاح نایکنواختی پارچه نایکنواخت از کریر به میزان 2 الی 4 گرم بر لیتر استفاده می کنند.
نکته:
کریر را می‌توان در رنگرزی اتمسفریک و رنگرزی تحت فشار پلی استر می‌توان استفاده کرد. نکته اینجاست که برای رنگرزی اتمسفریک حتما باید کریر داشته باشیم.
مکانیسم عملکرد
مکانیسم کلی این است که دمای انتقال شیشه پلیمری را کاهش داده، در نتیجه حرکات زنجیره پلیمری را تقویت و حجم آزاد ایجاد می کند. این امر سبب افزایش سرعت انتشار رنگ در فیبر می شود.
یک روش معمولی رنگرزی حامل، شامل قرار دادن کالا در حمام با دمای ۶۰ درجه سانتی گراد و افزودن عامل پخش کننده رقیق، حامل امولسیون شده و در آخر رنگ های پراکنده است. سپس دما را به تدریج بالا می برند تا به جوش آمده و رنگرزی در این دما ادامه یابد.
علت استفاده از کریر در رنگرزی :
اگر ساختار لیف به حد کافی باز باشد و تورم در لیف آسان صورت گیرد مانند نایلون و دی استات رنگرزی در دمای
جوش و پایین تر از آن صورت میگیرد ولی اگر ساختار لیف فشرده و خواص هیدروفوب آن باال باشد مانند پلی استر و
تری استات این رنگزاها صرفا در دمای جوش نمیتوانند رنگرزی شوند بدین منظور یا از دمای باالتر از 100 درجه
سانتیگراد )سیستم HT از 130درجه سانتیگراد( استفاده میشود یا از عوامل متورم کننده به نام کریرها استفاده میشود
که در این صورت قادریم رنگرزی را در دمای جوش انجام دهیم .
رنگرزی در دمای جوش و با استفاده از Carrier
ویژگی ها:
·با استفاده از کریر امکان کاربرد رنگ های دیسپرس با وزن مولکولی باال تامین میشود
·ثبات مرطوب بهتر
·کریر الیاف را متورم میکند و جذب رنگ باالتر میشود.
·کریر به عنوان چرب کننده یا lubricant
·سرعت نفوذ رنگ به داخل لیف افزایش می یابد
·محیط اسیدی و 5-6=p
