لاکرا یا لایکرا به انگلیسی lycra یک الاستان و یا بهتر بگویم یک نوع کش از جنس پلی یورتان است که توسط شرکت دوپونت آمریکا در سال 1958 بعد از نخ اسپاندکس اختراع شد.
در نظر داشته باشید جامعه جهانی و بازار نساجی ایران اختلاف نظرهایی پیرامون اسپاندکس دارند حتما مقاله زیر را که لینک آن را در زیر قرار داده‌ایم را مطالعه نمایید.
چه چیزی باعث خراب شدن کش لاکرا میشود؟
- حرارت بیشتر از 150 درجه
اگر به این نخ حرارت بالای 150 درجه اعمال شود به مرور زمان حالت کشسانی خود را از دست می‌دهند و تخریب می‌شوند. این در در حالت عادی و سالم باید حداقل 5 برابر کش بیاد و بعد برگرده به حالت قبلی خودش. زانو انداختن شلوار - نور UV در نور خورشید
نور خورشید نور uv دارد و همین اشعه باعث تخریب این الاستان میشود. پس جلو خورشید خشک نکنید لباس رو - اسید و بازهای قوی
- حلال‌های آلی مثل استن
- پراکسیدها که در مواد شوینده وجود دارد به کش آسیب می‌رساند.
- کلر موجود در آب استخر ، حتما بعد از استخر لباس را بشورید تا کش را خراب نکند.
- گرما و رطوبت ب
مقاله مرتبط: آشنایی با نخ اسپاندکس در ایران
مقاله مرتبط: پارچه تیپ لاکرا چیست
تفاوت کش لاکرا با اسپاندکس در این است که کش لاکرا به گرما مقاوم است و اگر قرار باشد پارچه‌ای در دمای بالا عملیات تکمیلی بر روی آن انجام شود ترجیحا از لاکرا استفاده شود.
بحث علمی جذاب:
بحث از اینجا شروع شد که برای تولید کفش با دستگاه جوراب بافی از نخ pu استفاده میشود و در مقابل ما نخ اسپاندکس و کش لاکرا را در صنعت پارچه بافی و جوراب بافی زیاد استفاده میکنیم و ساختار آن‌ها هم از پلی یورتان است پس تصمیم گرفتم که در مورد پلی یورتان‌ها تحقیق کنم و همانطور که از اسم آن مشخص است پلی یورتان داخل خودش اوره داره پس در تصویر ساختار شیمیایی اوره و پیوند اورتانی را گذاشته‌ایم پس بریم در این مورد بیشتر صحبت کنیم.
پلی‌اورتان (به انگلیسی: Polyurethane) به دسته‌ای از مواد شیمیایی گفته میشود که از واکنش پلی ال‌ها و ایزوسیانات‌ها به‌عنوان مواد اصلی تشکیل دهنده ساخته می‌شوند.
پلی‌اورتان‌ها را اولین بار اوتو بایر در سال ۱۹۳۷ در آلمان کشف کرد و بعد از آن این مواد با داشتن خواص ویژه پیشرفت بسیار زیادی را در انواع صنایع جهان داشتند. اولین پلی‌اورتان، از واکنش دی‌ایزوسیانات تولید شدند.
پلی‌اورتان (PU) نام عمومی پلیمرهایی است که دارای پیوند اورتان می‌باشند. پیوند اورتانی از طریق واکنش افزایشی بین یک گروه ایزوسیانات و یک ترکیب دارای هیدروژن فعال مثل گروه هیدروکسیل تشکیل شده‌است. گروه‌های ایزوسیانات به شدت واکنش پذیر بوده و به همین علت پیشرفت واکنش آن‌ها نیاز به افزایش دما ندارد. (واکنش در دمای محیط صورت میگیرد) مهم‌ترین ویژگی این گروه از پلیمرها این است که پس از واکنش ساختاری پایدار به وجود می‌آید. پلی‌اورتان در اشکال مختلف مانند: فراورده‌های فوم، فیلم، الاستومرها، پودرها، مایعات و امولسیون‌ها قابل تولید هستند.
انواع اقسام دی ال داریم و انواع اقصام دی ایزوسیانات داریم که برای برای ساختار پلی اورتان میتوانیم استفاده کنیم پس بعبارتی چندین نوع پلی اورتان خواهیم داشت.
ترکیباتی که دارای گروه ایزوسیانات هستند عبارتند از:
- ۲و۴ یا ۲و۶ تولوئن دی ایزوسیانات
- ۴و۴ یا ۲و۴ دی فنیل متان دی ایزوسیانات
- ۱و۶ هگزا متیلن دی ایزوسیانات
علاوه بر موارد ذکر شده، ترکیبات ایزوسیاناتی دیگری نیز وجود دارند. ترکیباتی که دارای دو گروه هیدروکسیل (OH) یا بیشتر باشند را پلی اُل می‌نامند و به‌طور معمول از گونه‌های زیر استفاده میشود:
- پلی اتر پلی ال
- پلی استر پلی ال
- پلی کربنات پلی ال
- پلی کاپرولاکتون پلی ال
به علاوه، به جای گروه‌های هیدروکسیل، ترکیباتی مثل اسیدهای کربوکسیلیک و آمین‌ها که دارای هیدروژن فعال هستند نیز می‌توانند در ترکیب با ایزوسیانات‌ها مورد استفاده قرار گیرند. به همین دلیل، زمانی‌که صحبت از پلی‌اورتان‌ها میشود، میتوان گفت که گونه‌های بیشماری از آن‌ها وجود دارد. با توجه به آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت، پلی‌اورتان‌ها در موارد گوناگونی مانند: فوم‌های نرم، فوم‌های سخت، الاستومرها، چسب‌ها، روکش‌ها و پایه‌های رنگی بکارگرفته می‌شوند.
پلی‌یورتان‌ها آلیفاتیک از انواع آروماتیک گرانتر هستند. به همین خاطر انواع آروماتیک و نمونه‌های اپوکسی دار در استرها، رنگ‌های پایه و پوشش‌های رابط بکار می‌روند. در حالی که آلیفاتیک‌ها ویژه پوشش نهایی هستند. استفاده از پوشش‌های محافظ برای جلوگیری از پدیده خوردگی در ساختارهای فولادی که آستر و پوشش پایه آن‌ها از نوع سامان‌های اپوکسی دار است، نمونه‌ای از کاربردهای مهم پلی‌اورتان‌ها محسوب می‌شوند.
در اواخر سال ۱۹۸۰ تعدادی از دانشمندان شیمی، ساختار و مورفولوژی سطح پلی‌اورتان‌ها را مورد بررسی قرار دادند و به تدریج روش‌های جدید پوشش دهی سطح به همراه پیوندهای مواد دیگر به سطح پلی‌اورتان‌ها، با هدف بهبود سازگاری با خون ابداع شد.
الاستومرهای پلی‌اورتانی، خانواده‌ای از کوپلیمرهای توده‌ای بخش شده‌است که کاربردهای مهمی در زمینه‌های گوناگون صنعتی و پزشکی پیدا کرده‌است. اولین پلی‌اورتان، از واکنش دی ایزوسیانات آلیفاتیک با دی آمین به دست آمد. اتو بایر و همکارانش اولین بار این پلی‌اورتان را معرفی نمودند که به شدت آب دوست بود و بنابراین به عنوان پلاستیک یا فیبر نمی‌توانست مورد استفاده قرار گیرد. واکنش بین دی ایزوسیانات‌های آلیفاتیک و گلیکول‌ها منجر به تولید پلی‌اورتانی با خصوصیات پلاستیکی و فیبری گردید. به دنبال آن، با استفاده از دی ایزوسیانات آروماتیک و گلیکول‌های با وزن مولکولی بسیار بالا، پلی‌اورتانی به دست آمد که خانواده مهمی از الاستومرهای ترموپلاستیک به‌شمار می‌رود.
خواص اورتان‌ها از مواد ترموست بسیار سخت تا الاستومرهای نرم تغییر می‌کند. از پلی‌اورتان‌های ترموپلاستیک، در ساخت وسایل قابل کاشت بسیار مهمی استفاده میشود، چرا که دارای خواص مکانیکی خوب نظیر استحکام کششی، چقرمگی، مقاومت به سایش و مقاومت به تخریب شدن، به علاوه زیست سازگاری خوب می‌باشند که آن‌ها را در گروه مواد مناسب جهت کاربردهای پزشکی قرار می‌دهد.
لاکرا مشکی (سیاه)
در ایران کش لاکرا سفید بسیار فراگیر است در حالی که رنگ مشکی آن هم دربازار وجود دارد که تصور آن را در زیر می‌توانید مشاهده کنید. در صنعت جوراب‌بافی ایران کش لاکرا را بسم کش مغزی می‌شناسیم و با نمره‌های 210 و 140 دنیر در قسمت کش جوراب خیلی استفاده میشود.
لاکرا بیشتر در پارچه های گردباف مورد استفاده قرار میگیرد. ما با استفاده از لاکرا میتوانیم میزان کشسانی پارچه را افزایش دهیم.
نکات استفاده از لاکرا در تولید پوشاک
البته تولید کننده عزیز باید بداند که زمانی ما از پارچه های لاکرا دار استفاده میکنیم باید به چند موضوع مهم توجه کنیم. اول اینکه لاکرا جزو مواد اولیه ی بسیار گران قیمت میباشد و میزان استفاده از آن در پارچه باید توجیه اقتصادی و کاربرد درستی در آن داشته باشد. برای مثال از لاکرا عموما در مدل های جذب یا چسبان استفاده میشود. برای مثال می توان به تاپ های ورزشی اشاره نمود.
تولید پوشاک با لاکرا و دلایل استفاده از آن
اما به دو دلیل نمیتوان از لاکرا برای مدل های آزاد تر استفاده کرد. اول اینکه هزینه پارچه ی لاکرا عموما سه برابر بهترینپارچه ی نخ پنبه می باشد و دوم اینکه به دلیل سنگین تر بودن لاکرا پارچه های آن طول به کیلوی بسیار پایینی دارند. بنابراین تولید کننده عزیز باید بداند که برای لباس ها و پوشاک با کشسانی بالا و مدل های جذب و کوچکتری انتخاب نماید.
انواع بافت لاکرا در پارچه های گردباف
به دو صورت میتوان لاکرا را در پارچه های گردباف به کار برد. روش اول اینکه بصورت یکی در میان از نخ آن استفاده نمود که در این روش مصرف لاکرای ما در کل پارچه معادل ۳ درصد میشود. روش دوم اینکه هم در طول و هم در عرض بافته میشود که به این روش تیپ لاکرا می گویند. در این روش اما نهایتا استفاده از لاکرا در پارچه معادل ۶ درصد میباشد.
انواع نخ های لاکرا از نظر ابعاد
تمامی نخ ها از نظر قطر دارای یک شماره یا نمره می باشد. برای مثال میگوییم لاکرای ۲۰
قابل ذکر است که برعکس نخ پنبه هر چه عدد کمتر میشود نخ لاکرای نازک تری خواهیم داشت. مثلا نخ لاکرای ۲۰ نازک تر از نخ لاکرای ۳۰ می باشد. در صورتی که در نخ پنبه هر چه نمره ی نخ بالا می رود ضخامت آن کمتر میشود و نخ نازک تری خواهیم داشت.
لطفا از معایب لاکرا هم بگید ؟ آیا علت خشکی لباس و یا تعریق بیشتر لباس هم بخاطر استفاده از لاکرا در بافت هست؟
خیر اصلا، دلیل خشکی لباس عدم استفاده از نرم کننده مطلوب و همچنین استفاده از نرم کننده کمتر در پروسه تکمیل پارچه است. تعریق زیاد هم بخاطر استفاده زیاد از الیاف پلی‌استر در بافت پارچه است، پلی‌استر یعنی پلاستیک، پس تعریق بیشتر خواهد شد. در نظر داشته باشید در پارچه‌های ارزان قیمت از پلی‌استر بازیافته استفاده میشود یعنی نخ مورد استفاده از بازیافت بطری نوشابه و تبدیل آن به نخ تولید شده است. اگر علاقمند به این موضوع هستید مقالات زیر را مطالعه نمایید.
مقاله1: نرم کننده پارچه در نساجی
مقاله2: پلی‌استر بازیافتی چیست؟
مقاله3: جذب رطوبت الیاف پنبه و راحتی پوشاک
