بید و سوسک قالی به الیاف پشمی و قالی های بافته شده آسیب می رسانند
بیدخوردگی اصطلاحی عامیانه هست. در واقع این فقط بید ها نیستند که به فرش های پشمی آسیب می رسانند بلکه نوعی سوسک هم هست که به این کار مبادرت می ورزد.
حشرات از خطرناکترین و آسیب رسان ترین عوامل زنده برای فرش دستبافت محسوب می شوند. رشد حشرات نیز تا حدود زیادی به رطوبت هوا و دمای آن بستگی دارد. به طور کلی رشد و نمو حشرات در آب و هوای گرم و مرطوب بیشتراز سایر شرایط آب و هوایی است . با بررسی انواع آسیب های وارده و در مطالعة انواع قالیهای قدیمی و جدید که مورد تهاجم انواع حشرات قرار گرفته اند می توان گفت حشراتی که به فرش دستبافت نفوذ می نمایند عمدتا به تخریب الیاف پشم می پردازند. این گروه از حشرات را می توان حشرات کراتین خوار نام گذاری نمود. درمقابل این گروه از حشرات کراتین خوار دو گروه دیگر وجود دارند که به نسبت آسیب کمتری می رسانند
- حشرات سلولز خوار
- حشرات همه خوار
به این ترتیب میتوان متوجه شد که چرا در اغلب قالیهای قدیمی پرز بسیارسریعتر از تار و پود آن از بین می رود. در میان حشرات مضرر و آسیب رسان به فرش می توان بید را خطرناکترین آنها بر شمرد. بیدها حشراتی هستند که دارای دگردیسی کامل می باشند. عمده ترین مراحل رشد در دگردیسی کامل به شکل ذیل می باشد:
[حشره] کامل <–شفیره <–لارو<–تخممرحله ی اصلی آسیب رسانی این حشرات به الیاف پروتئینی مرحله ی لارو آنهامی باشد. به عقیده کارشناسان بید در مرحله ی لارو از کراتین موجود در الیاف پروتئینی پشم تغذبه می کند، و باعث از بین رفتن بخش اصلی تشکیل دهنده لیف های پروتئینی در پشم می شوند. گفته می شود که لارو بید در طی چهار نسل قادر به نابودکردن معادل ۴۲ کیلوگرم پشم است.
اما هنگامی که لارو به پروانة کامل تبدیل شد وبه اصطلاح بال در آورد، دیگر نمی تواند خسارت خاصی به منسوجات به ویژه فرش وارد سازد. زیرا دیگر قادر به تغذیه از طریق کراتین های الیاف نیست . بهترین راه برای از بین بردن بید نظافت و تمیز کردن قالیها است . استفاده از انواع جاروهای دستی و برقی و همچنین برس های مخصوص باعث بیرون آمدن تخم های بید از لا به لای پرزهای قالی می گردد. لازم است قالیها را هر از گاهی (مثلا سه ماه یکبار) جا به جا نمود و تمام سطوح پشت و روی آن را در معرض جریان هوا به ویژه نور آفتاب قرار داد.
نور آفتاب از عوامل اصلی در مبارزه با بید است . از آنجائیکه بید عموما درانتهای پرز قالی تخم گذاری می کند بهتر است سالی یک الی دو بار آنها را به پشت خوابانده و ساعاتی در مقابل نور آفتاب قرار داد و در همین زمان به جارو کردن آن نیزپرداخت .معمولا قالیهایی که آویخته می شوند و مورد استفاده دائم هستند کمترمورد تهاجم بید قرار می گیرند اما قالیهایی که بدلایل خاصی لوله شده و یا تامی گردند تا برای مدتی نگه داری شوند (مانند قالیهای موزه ای ) بهتر است با مواد استاندارد شده ی ضد بید همراه گردند.
سوسک سیاه قالی از دیگر حشرات آسیب رسان به قالی دستبافت است . این حشره بانام علمی ATTAGENUS PICEUS شناخته می شود. سوسک سیاه قالی پس از نفوذ به داخل پرز قالی شروع به جویدن انتهای پرز نموده و کانالهایی رادرمیان پرز آن به وجود می آورد. سوسک سیاه قالی فقط الیاف پشم را از بین برده وآسیبی به تار و پود نخی نمی رساند. برای ازبین بردن این حشره و جلوگیری ازتخم گذاری آن باید از حشره کشهای ویژه استفاده نمود.
موریانه ها نیز که در داخل خاک زندگی می کنند می توانند با حفر تونل به سطح اتاق و محلهایی که فرش پهن شده است نفوذ کرده و الیاف را از بین ببرند. استفاده از موانع فیزیکی مانند مصالح ساختمانی مقاوم (لایه های بتن ، موازییک های پهن و بزرگ و… و همچنین استفاده ازمواد ضد موریانه و حتی نظافت کف اتاقها در هر چند مدت ، می تواند از آسیب موریانه های خاکی به فرش جلوگیری کند. *
روش مقابله :
با بید ،سوسک و حشرات آسیب رسان به قالی باشیوه های زیر می توان مقابله کرد.
بیدسالی دوبار تولید مثل می کند
اواخر بها ر و اویل تابستان
اواخر پائیز و اوایل زمستان
در این مواقع از سال هواخیلی زود تغییر می کند و رطوبت زیاد می شود و بید ها در رطوبت رشد و نمو شان شروع می شود به همین خاطر در شمال ایران بید زیاد دیده می شود
اگر فرش بافته شده مورد تهاجم بید و حشرات آسیب رسان قرار گرفت ، فرش باید شسته شود ، با شستن فقط لارو ها و تارهای تنیده شده از بین می رود .اما مشکل اصلی تخم بید و حشرات موذی هست که به شکل شم های ریز سیاه و سفید در لابلای پرزها در جف فرش باقی می ماند .
برای از بین بردن تخم ها در زمانهای قدیم از تنباکو و توتون استفاده می کردند به این طریق که در زیر فرشها معمولا توتون و تنباکو می گذاشتند
که در این روش اگر فرش کرم رنگ و یا رنگ روشن داشته باشد زردی توتون روی فرش اثر خواهد گذاشت در بعضی از منابع به مواددشیمیایی مثل ایولین و یا متین اف اف یا د.د.ت که این مواد بین سی یا چهل سال پیش به علت آسیب های زیست محیطی تولیدات شان در آلمان متوقف شده است. در هر صورت برای مقابله با بید ابتدا فرش گرد گیری و دوم خوب شسته شود البته در بعضی از تحقیقات میدانی گفته شده که برای از بین بردن بید در ایران از هیدرو استفاده می شود که این عمل موثر نیست بلکه به فرش اسیب هم می رساند
اگر بید در مرحله ی اول باشد زیرانفتالین گازی تولید می کند که فقط کرم ها را خفه می کند . برای اینکه اثر نفتالین موثر تر باشد باید نفتالین را خورد کرد و روی فرش پارچه سفیدی گذاشت و نفتالین را روی پارچه پاشید و سپس عرش را لوله کرد و حدود یک ما فرش رابسته نگه داشت .بعد که نفتالین تماما؛ بخار شد فرش را در معرض هوای آزاد قرار می دهیم .
فرش هر شیش ماه یکبار باید از پشت و رو در معرض هوا قرار گیرد. اما اگر فرش سنگین بود باید رطوبت خانه را کنترک و در ها و پنجره های خانه را باز گذاشت تا هوا در منزل جریان داشته باشد
البته بید در افتاب گرم و هوای سرد هم از بین میرود در روز های افتابی حدود ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتی گراد پشت فرش را در جریان افتاب شدید قرار میدیم حدود نصف روز . این گرما تخم های بید را از بین میبرد . و یا فرش را در جریان هوای سرد حدود ۲۰ تا ۳۰ درجه زیر صفر قرار میدهیم حدود ۱۰ روز تا ۳۰ روز تا هوای سرد تخم ها را ازبین ببرد . البته روش سرد راه دیگری دارد که میتوان بعد اتمام شستن فرش میتوان فرش خیس را در جریان هوای سرد قرار داد که این کار روش دیگری هست .البته اگر ان کار ها برای شما سخت باشد یک ماده دیگری هست که مثل نفتالین هست و مثل نفتالین نتیچه دارد ولی بدون بو هست و کمی بهتر از نفتالین هست و نامش Enoz میباشد *
اما الیافی که مورد هجوم بید قرار گرفته باشند اگر قسمتی از الیاف باشد قسمت بید زده حذف و باقی مانده الیاف بهعد از شستشو و بید زادایی مورد استفاده قرار می گیرد
الیاف بهتر است قبل از استفاده با محلول خاص ضد بید کرد هم اکنون در کارگاه های رنگرزی شرکت سهامی فرش به سرپرستی مهندس جلالی کلیه الیاف مورد استفاده ضد بید می شود که شرکت سازنده مدت پایه داری این ضد بید را ۱۰۰ سال گارانتی کرده است
نام این ضد بید پریرن ساخت انگلستان و سفارش بصیر شیمی شرکت سهامی خاص *
این ماده طوری طراحی شده که در فرایند رنگرزی هم کمک کننده هست*
نکته ۳۰۹۶ – بید تنها حشره ای است که می تواند پشم را بخورد و آن را هضم نماید و از بین ببرد .
نکته ۳۰۹۷ – بید حشره ای است که در تاریکی رشد و نمو می نماید و به سرعت تکثیر می شود .
نکته ۳۰۹۸ – حشره ی بید دشمن درجه یک کالای پشمی است که سالیانه خسارات بسیار زیادی توسط این حشره در سراسر دنیا به بار می آید و لازم است با این حشره مبارزه شود.
نکته ۳۰۹۹ – بیدهای پارچه های پشمی انواع بسیار زیادی دارند ، که دو نمونه ی مهم آن عبارت اند از :
۱- بید لباس
۲- سوسک سیاه فرش .
نکته ۳۱۰۰ – حشره ی بید لباس عموما در گنجه های لباس و چمدان ها رشد و نمو می کند و قطر تخم های آن یک میلی متر و طول حشره بالغ که به صورت پروانه در می آید حدود یک سانتی متر است .
نکته ۳۱۳۱ – سوسک سیاه فرش ، حشره ی آفت فرش می باشد که به پروانه تبدیل نمی شود و وقتی از تخم بیرون می آید به لارو تبدیل می شود .
نکته ۳۱۳۲ – لارو بید اشتهای سیری ناپذیری دارد و بیش ترین آسیب را به فرش می آورد .
نکته ۳۱۳۳ – لارو بید سرانجام به سوسک تبدیل می شود .
نکته ۳۱۳۴ – اندازه تخم سوسک سیاه فرش ، زیر یک میلی متر و طول لارو بین ۸ تا ۱۰ میلی متر و طول سوسک بالغ نیز بین ۳ تا ۴ میلی متر است .
نکته ۳۱۳۵ – قرار دادن کالای پشمی در محل های روشن و نورانی از فعالیت حشره بید جلوگیری می کند .
نکته ۳۱۶۶ – برای جلوگیری از بید خوردگی کالای پشمی ، از مواد جامد فرار مانند نفتالین که تنفس حشره بید را مشکل می کند استفاده می کنند
نکته ۳۱۶۷ – برای ضد بید کردن کالای پشمی از سموم د.د.ت که یک حشره کش قوی است استفاده می کنند که امروزه به علت مشکلات زیست محیطی مصرف آن ممنوع شده است .
نکته ۳۱۶۸ – مهم ترین مواد ضد بید عبارت آند از :
۱- دیلدرین
۲- ایولان یو ۳۳
۳- ایولان دبلیو نیو
۴- می تین اف اف
نکته ۳۱۶۹ – ماده دیلدرین خاصیت ضد بید کنندگی خوبی دارد ولی به علت ایجاد حساسیت های پوستی ، مصرف آن تقریبا منسوخ شده است .
نکته ۳۱۷۰ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، ایولان دبلیو نیو و می تین اف آف ، علاوه بر آسان بودن کاربردشان ، سمیت بسیار کمی داشته و از نظر زیست محیطی نیز مشکلی به وجود نمی آورند .
نکته ۳۲۰۱ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، دارای ثبات کافی در برابر شستشو و سایر عملیات رنگرزی و سفید گری است .
نکته ۳۲۰۲ – ترکیبات ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، از مشتقات سولفونامیدهای حلقوی و آنیونیک می باشد .
نکته ۳۲۰۳ – رنگ ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، قهوه ای کم رنگ و به صورت مایع است و وزن مخصوص آن ۱/۲ می باشد .
نکته ۳۲۰۴ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، به هر نسبتی در آب حل می شود و در برابر آب های سخت و مواد اکسید کننده مقاوم است .
نکته ۳۲۰۵ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، برای کارخانه های پشمبافی و یا قالیبافی که دارای آب های سخت هستند قابل استفاده است .
نکته ۳۲۳۶ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، را می توان در حمام های رنگرزی در مواد رنگزای اسیدی ، به کار برد .
نکته ۳۲۳۷ – ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ ، برای از بین بردن پروانه ، بید و سوسک های قالی و سوسک های پوست مناسب است .
نکته ۳۲۳۸ – درجه حرارت مورد نیاز با ماده ضد بید کنندگی ایولان یو ۳۳ جهت از بین بردن پروانه ، بید و سوسک های قالی و پوست ۳۵ تا ۴۵ درجه سانتی گراد به مقدار ۱ تا ۲ گرم در لیتر است .
نکته ۳۲۳۹ – ثبات ماده ضد بید کنندگی ایولان دبلیو آ جدید به اندازه ی ایولان یو ۳۳ نیست ولی کاربرد آن ساده تر و آسان تر است .
نکته ۳۲۴۰ – ماده ضد بید کنندگی ایولان دبلیو آ از ترکیبات سولفانیلید و آنیونیک است .
نکته ۳۲۷۱ – ماده ضد بید کنندگی ایولان دبلیو آ ، در بازار به صورت مایع موجود است .
نکته ۳۲۷۲ – ماده ضد بید کنندگی ایولان دبلیو آ ، به رنگ قهوه‌ای روشن و وزن مخصوص ۱/۱۵ می باشد .
نکته ۳۲۷۳ – ماده ضد بید کنندگی ایوان دبلیو آ ، در آب قابل حل بوده و در برابر آب های سخت ، مواد احیا کننده و مواد اکسید کننده خوب می باشد .
نکته ۳۲۷۴ – ماده ضد بید کنندگی ایولان دبلیو آ را در حمام رنگرزی ، بعد از رنگرزی می توان آن را مصرف و در هر درجه حرارتی استفاده کرد .
نکته ۳۲۷۵ – ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف ، به صورت پودر سفید رنگ بدون بو می باشد .
کته ۳۳۰۶ – ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف ، را اگر در آب مقطر حل کنند عکس العمل آنیونیک دارد .
نکته ۳۳۰۷ – حلالیت ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف ، در آب بسیار خوب است و در ۴۰ تا ۵۰ برابر حجم خودش در آب حل می شود .
نکته ۳۳۰۸ – ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف در برابر شستشو و نور با ثبات است .
نکته ۳۳۰۹ – ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف ، برای الیاف موی بز و موی اسب و انواع پوست های مودار حیوانات مناسب است .
نکته ۳۳۱۰ – ماده ضد بید کنندگی می تین اف اف ، را می توان همراه با اغلب مواد رنگزا و مواد تعاونی که در رنگرزی و تکمیل پشم استفاده می شود ، به کار برد .
