الیاف ، پارچه و نخ نایلون را می‌توان با رنگزاهای زیر رنگرزی نمود:
اسیدی ، دیسپرس، متال کمپلکس، مستقیم ، کرومی و راکتیو
عواملی که در انتخاب ماده رنگزای برای رنگرزی نایلون باید مورد توجه قرار گیرد عبارت اند از :
عوامل اقتصادی ، اثر بر روی الیاف ، توجه از نظر مصرف ، روش رنگرزی و پایداری مناسب .
ماده رنگزای انتخاب شده با توجه به نوع مصرف باید خواص ثباتی خوبی از خود نشان دهد مانند: ثبات شستشویی ، ثبات نوری، ثبات سایشی، ثبات در برابر عرق بدن و.. خوبی به الیاف دهد .
تفاوت رنگزاها در رنگرزی
- معمولا از مواد رنگزای دیسپرس جهت ایجاد رنگ های روشن روی نایلون استفاده می شود .
- در رنگرزی نایلون برای ایجاد رنگ های تیره ، بهتر است از خانواده ی مواد رنگزای اسیدی استفاده شود .
- مواد رنگزای اسیدی در محیط های خنثی و یا اسیدی ضعیف نسبت به نایلون تمایل به جذب کمی دارند ، ولی تحت شرایط اسیدی قوی PH=۲ – ۳ رمق کشی خوبی دارند .
- مواد رنگزای اسیدی در. محدوده ی ۵ تا ۳ = PH جذب نایلون می شوند .
- گروه سوم مواد رنگزای اسیدی تحت شرایط اسیدی ضعیف و یا خنثی ( PH=5 – 7 ) نسبت به نایلون جذب زیادی دارند .
- گروه سوم مواد رنگزای اسیدی مصرفی برای رنگرزی نایلون ، دارای مولکول های بزرگ تر و پیچیده تری هستند .
عوامل قابل توجه در رنگرزی یکنواخت نایلون با مواد رنگزای اسیدی عبارت اند از :
۱- نتخاب ماده رنگزای
۲- سرعت افزایش درجه حرارت
۳- ph محلول رنگرزی
۴- مواد کمکی مورد نیاز در حمام رنگرزی
- هرچه قدرت مهاجرت ماده رنگزا بیش تر باشد ثبات رنگ در برابر عملیات شستشو کاهش پیدا می کند و بالعکس .
- برای حصول رنگرزی یکنواخت ، ممکن است ماده رنگزایی انتخاب شود که دارای قدرت مهاجرت خوبی باشد .
- در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی ، هر قدر سرعت افزایش دما کاهش یابد ، سرعت جذب ماده رنگزا بر روی کالا کاهش خواهد یافت و پایین بودن سرعت جذب ماده رنگزا بر روی کالا ، باعث حصول رنگرزی یکنواخت خواهد شد .
- رنگزای اسیدی که تمایل به جذب پایین تا متوسط دارند ، دمای محلول رنگرزی نایلون از درجه حرارت محیط تا دمای جوش با شیب حرارتی تقریبا ۲ درجه سانتی گراد در دقیقه افزایش می یابد .
- در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی میزان جذب ماده رنگزا بر روی کالا به PH محلول رنگرزی بستگی دارد .
- در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی در PH های بالا ، سرعت جذب ماده رنگزا بر روی کالا کم بوده و در نهایت رمق کشی کم تری حاصل خواهد شد .
نکته ۳۳۳۱ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی در PH های پایین ، با آنکه رمق کشی بیش تری حاصل می شود و میزان جذب ماده رنگزا روی کالا بیش تر است نمی توان PH محلول رنگرزی را از حد مشخصی پایین تر در نظر گرفت .
زیرا به لیف صدمه می زند .
نکته ۳۳۳۲ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی ، مناسب ترین PH که به هنگام عملیات رنگرزی پیشنهاد می شود بین ۴ تا ۶ می باشد .
نکته ۳۳۳۳ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی برای اینکه رنگرزی یکنواختی روی نایلون به دست آید باید سرعت جذب ماده رنگزا بر روی لیف کاهش یابد که بدین منظور از مواد کمکی یکنواخت کننده در حمام رنگرزی استفاده می شود
نکته ۳۳۳۴ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی که در محدوده PH بین ۳ تا ۵ جذب نایلون می شوند اسید به کار برده شده در حمام رنگرزی اسید فرمیک به میزان ۳ تا ۵ درصد بوده و هیچوقت نباید از اسید سولفوریک استفاده کرد زیرا باعث تجزیه و تخریب نایلون خواهد شد .
نکته ۳۳۳۵ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی در مقایسه با رنگرزی پشم ، از سولفات سدیم ( نمک گلابر ) استفاده نمی شود زیرا هیچ اثر مفیدی بر روی رنگرزی ندارد .
نکته ۳۳۴۱ – هدف از شستشوی کالای نساجی ، زدودن روغن های اضافه شده ، چرک و روغن هایی است که در ضمن تولید کالا جذب آن گردیده می باشد .
نکته ۳۳۴۲ – در شستشوی کالای نساجی لازم است که حتما از آب نرم که دارای آهن و مس نباشد استفاده نمود .
نکته ۳۳۴۳ – در صورت عدم استفاده از آب نرم در شستشوی کالای نساجی ، ناخالصی هایی روی کالا رسوب می کند که علاوه بر مشکل ساختن شستشو بر نتیجه عملیات بعدی اثر منفی خواهد گذاشت .
نکته ۳۳۴۴ – تثبیت کالای نایلونی به آن ثبات ابعادی می بخشد .
نکته ۳۳۴۵ – تثبیت کالای نایلونی را می توان به روش های زیر انجام داد که عبارت اند از :
۱- با استنتر ( گرمای خشک ).
۲- با اشعه مادون قرمز
۳- با غلتک های داغ
۴- با بخار تحت فشار
۵- با آب داغ
نکته ۳۳۶۶ – مراحل رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی عبارت اند از :
۱- اضافه کردن ماده رنگزا و اسید فرمیک و یکنواخت کننده در حمام رنگرزی و آب مورد نیاز در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد .
۲- وارد کردن کالا در حمام رنگرزی.
۳- افزایش درجه حرارت به تدریج در مدت ۳۰ تا ۴۵ دقیقه به دمای جوش.
۴- ادامه ی رنگرزی در دمای جوش به مدت ۴۵تا ۶۰ دقیقه .
۵- رساندن دمای حمام به ۷۰ درجه سانتی گراد پس از اتمام رنگرزی .
۶- آبکشی با آب سرد و خشک کردن .
۳۳۶۷ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی , مواد یکنواخت کننده مانند تینگال پی آ اس
(Tinegal p AS )
و یونیوامید پی آ ( Univamide PA ) جهت حصول رنگرزی یکنواخت به میزان ۱۸ تا ۳ درصد به حمام رنگرزی افزوده می شود .
نکته ۳۳۶۸ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی که با اسید های ضعیف تر و رمق کشی خوبی دارند ، معمولا رنگرزی این نوع مواد رنگزای در حمامی حاوی ۱ تا ۳ درصد اسید استیک ۸۰٪ استفاده می شود .
نکته ۳۳۶۹ – مراحل رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی ضعیف عبارت اند از :
۱- اضافه کردن اسید استیک و یکنواخت کننده و آب مورد نیاز در دمای ۲۰ درجه سانتی گراد .
۲- حرارت دادن آب و محتویات حمام تا دما به ۴۰ درجه سانتی گراد برسد .
۳- وارد کردن کالا در حمام
۴- رنگرزی کردن کالا به مدت ۱۵ دقیقه .
۵- خارج کردن کالا از داخل حمام رنگرزی
۶- افزودن ماده رنگزا به داخل حمام .
۷- وارد کردن مجدد کالا در حمام رنگرزی
۸- افزایش دمای حمام پس از ۵ دقیقه به دمای جوش طی ۳۰ تا ۴۵ دقیقه .
۹- ادامه عمل رنگرزی به مدت ۴۵ دقیقه در دمای جوش .
۱۰- اضافه کردن ۲ تا ۴٪ اسید فرمیک به حمام رنگرزی.
۱۱- کاهش دمای حمام رنگرزی به دمای ۷۰ درجه سانتی گراد
۱۲- شستشو با آب سرد و خشک کردن .
نکته ۳۳۷۰ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای اسیدی ضعیف ، هدف از اضافه کردن اسید فرمیک جهت رمق کشی کامل می باشد .
نکته ۳۳۷۶ – زمان و دمای لازم برای تثبیت کالای نایلون ۶ با استفاده از استنتر به مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در دمای ۱۹۰ تا ۱۹۳ درجه سانتی گراد است .
نکته ۳۳۷۷ – زمان و دمای لازم برای تثبیت کالای نایلون ۶۶ با استفاده از استنتر به مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در دمای ۲۰۰ تا ۲۳۰ درجه سانتی گراد است .
نکته ۳۳۷۸ – زمان و دمای لازم برای تثبیت کالای نایلون ۱۱ با استفاده از استنتر به مدت ۱۵ تا ۲۰ ثانیه در دمای ۱۵۰ درجه سانتی گراد است .
نکته ۳۳۷۹ – درجه تثبیت کالای نایلون بیش تر به دما و کم تر به زمان بستگی دارد .
نکته ۳۳۸۰ – برای تثبیت کالای نایلونی علاوه بر گرمای خشک ، می توان از بخار داغ ( سوپر هیت ) هم استفاده نمود .
رنگرزی نایلون با رنگزا اسیدی
الیاف نایلون به واسطه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی با مواد رنگزای اسیدی و دیسپرس امکان رنگرزی دارند. در مقایسه با مواد رنگزای دیسپرس، مواد رنگزای اسیدی مورد مصرف در رنگرزی الیاف نایلون از محدوده رنگی وسیع، شیدهای درخشان و ثبات تر عمومی خوبی بهره می‌برندو استفاده از رنگزاهای اسیدی برای رنگرزی الیاف نایلون جهت کسب ثبات شستشویی خوب، خطر نایکنواختی ظاهر رنگی را در نتیجه مهاجرت ضعیف این رنگزاها به همراه دارد. در چنین مواردی از مواد رنگزای دیسپرس استفاده می‌شود.
مواد رنگزا دیسپرس جزو دسته رنگزاهای بی بار بوده و با حلالیت بسیار محئوئی که در آب در دمای اتاق دارا می‌باشند به الیاف آبگریز مانند نایلون تمایل به جذب نشان می‌دهند..
علت استفاده از این مواد رنگزا در رنگرزی الیاف نایلون ،بخاطر قابلیت بعضی از این رنگزاها در پوشانندگی نایکنواختی رنگی حاصل از تغییرات در ساختار پلیمر می‌باشد.
چرا رنگرزي نايلون، محلول رنگزاي اسيدي رو قبل از رنگرزي و اضافه کردن به حمام بايد بجوشونيم ولي ديسپرس رو نميجوشونيم؟؟؟؟
معمولا برای اینکه رنگزا رو بصورت کاملا یکنواخت و محلول صاف به حمام اضافه کنن قبلش باید رنگزا رو توی آب جوش حل کرد تا محلول یکنواختی تشکیل بده
ولی رنگزای دیسپرس نسبت به رنگ های دیگه مقاومت گرماییش پایینتره یعنی توی جوش زود تخریب میشه توی آب هم که حل نمیشه
واسه همین هم از دیسپرس کننده کمک میگیرن
رنگرزی نایلون با رنگ متال کمپلکس
نکته ۳۴۰۱ – مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ مواد رنگزای مناسبی برای رنگرزی نایلون می باشند .
نکته ۳۴۰۲ – مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ قدرت رنگی خوبی دارند و برای ایجاد رنگ های تیره بر روی نایلون مورد استفاده قرار می گیرند .
نکته ۳۴۰۳ – مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ بر روی نایلون به طور نسبی ، رنگ های کدر ایجاد می کنند .
نکته ۳۴۰۴ – معمولا با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ نمی توان رنگ های قرمز و آبی های درخشان را ایجاد نمود .
نکته ۳۴۰۵ – تمایل به جذب مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ بر روی نایلون بسیار خوب بوده و ثبات نوری و شستشویی بالایی دارند .
نکته ۳۴۳۶ – پارچه های نایلونی رنگرزی شده با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ بیش تر مصارف پرده ای دارند .
نکته ۳۴۳۷ – PH حمام در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ نباید پایین یا اسیدی باشد .
نکته ۳۴۳۸ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ سرعت درجه حرارت حمام بسیار مهم است و باید به کندی و به تدریج انجام گیرد تا رنگرزی یکنواختی به دست آید .
نکته ۳۴۳۹ – برای به دست آوردن شید های روشن ( کم رنگ ) در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ میزان جذب ماده رنگزای بر روی کالا ( رمق کشی ) را می توان به وسیله افزایش زمان جوش کامل نمود .
نکته ۳۴۴۰ – برای حصول رنگ های تیره ( پر رنگ ) با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ بر روی نایلون از استات آمونیم به میزان ۱تا ۳ درصد یا دی هیدروژن آمونیم فسفات جهت رمق کشی کامل استفاده نمود .
نکته ۳۴۷۱ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ از مواد یکنواخت کننده به عنوان مواد کمکی در بدست آوردن نتیجه مطلوب استفاده به عمل می آید .
نکته ۳۴۷۲ – مواد کمکی مورد نیاز در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ نسبت به وزن کالا ، عبارت است از :
یکنواخت کننده ۳٪
استات آمونیم ۳٪
ضدکف ۰/۲ درصد
نکته ۳۴۷۳ – برای جلوگیری از ایجاد کف در حمام رنگرزی از مواد ضد کف استفاده می شود .
نکته ۳۴۷۴ – مراحل رنگرزی نایلون با مواد رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ عبارت است از :
۱- مواد کمکی مورد نیاز را در حمام رنگرزی با ۲۰ درجه سانتی گراد اضافه کنید .
۲- درجه حرارت حمام را به ۴۰ درجه سانتی گراد برسانید
۳- اضافه کردن ماده رنگزای متال کمپلکس ۱:۲ که قبلاً به صورت محلول در آب در آمده است .
۴- قرار دادن کالا در حمام رنگرزی.
۵- رساندن درجه حرارت حمام با شیب حرارتی یک درجه سانتی گراد در دقیقه تا دما به ۱۱۵ درجه سانتی گراد برسد .
۶- ادامه ی رنگرزی در دمای ۱۱۵ درجه سانتی گراد به مدت یک ساعت .
۷- رساندن درجه حرارت به ۷۰ درجه سانتی گراد .
۸- آبکشی کالا با آب سرد
۹- خشک کردن کالا رنگ شده .
رنگرزی نایلون با رنگزا دیسپرس
نکته ۳۴۷۵ – مواد رنگزای دیسپرس ذاتآ نامحلول در آب است .
نکته ۳۵۰۶ – گرچه مواد رنگزای دیسپرس ذاتا در آب غیر محلولند ولی به علت ایجاد پیوند هیدروژنی و نیروهای واندروالس به مقدار خیلی جزیی در آب حل می شوند .
نکته ۳۵۰۷ – عموما مواد رنگزای دیسپرس در یک آسیاب بسیار نرم می شوند ، به طوری که اندازه ذرات آن ها در حدود ۱تا ۴ میکرون شود .
نکته ۳۵۰۸ – مصرف اساسی مواد رنگزای دیسپرس در رنگرزی عبارت است از :
الیاف دی استات و تری استات و نایلون و پلی استر و پلی آکریلونیتریل .
نکته ۳۵۰۹ – ثبات نوری بیش تر مواد رنگزای دیسپرس بر روی الیاف نایلون خوب بوده و بین ۴ تا ۶ می باشد .
نکته ۳۵۱۰ – ثبات شستشوی مواد رنگزای دیسپرس بر روی الیاف نایلون متفاوت است .
نکته ۲۵۴۱ – ثبات شستشویی انواع متفاوت مواد رنگزای دیسپرس بر روی نایلون بین ۲ تا ۴ می باشد .
نکته ۲۵۴۲ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس ، معمولا از مواد دیسپرس و معلق کننده و اسید استیک به عنوان مواد کمکی استفاده می شود .
نکته ۲۵۴۳ – رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس در حمامی که ماده رنگزا در آن به طور پراکنده و معلق در آب در آمده است انجام می شود .
نکته ۲۵۴۴ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس ، برای اینکه ذرات بسیار ریز ماده رنگزا به طور مداوم و یکنواخت به حالت پراکنده و معلق در آیند از مواد کمکی دیسپرس کننده در حمام رنگرزی استفاده به عمل می آید .
نکته ۲۵۴۵ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس ، افزایش بیش از حد ماده کمکی دیسپرس کننده در حمام رنگرزی ، سبب کاهش درصد جذب ماده رنگزا به لیف می گردد .
نکته ۳۵۷۶ – به طور کلی در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس ، افزایش ماده دیسپرس کننده به حمام رنگرزی ضرورت چندانی ندارد .
نکته ۳۵۷۷ – مواد رنگزای دیسپرس که در بازار موجودند محتوی مقداری مواد دیسپرس کننده بوده که به عنوان مواد افزودنی توسط سازندگان مواد رنگزا به آن اضافه شده است . خواه ماده رنگزا به صورت پودر باشد و خواه به حالت مایع یا خمیر .
نکته ۳۵۷۸ – افزایش اسید استیک به حمام رنگرزی الیاف نایلون با مواد رنگزای دیسپرس جهت تامین PH مناسب ۵/۵- ۶ لازم و ضروری می باشد .
نکته ۳۵۷۹ – آزمایشات تحقیقاتی چنین نتیجه داده است که بعضی از مواد رنگزای دیسپرس در برابر قلیا حساس هستند و هنگامی که در حضور مواد قلیایی با PH بالا به کار می روند به آسانی تجزیه می شوند .
نکته ۳۵۸۰ – در رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس ، ابتدا پودر ماده رنگزا را به صورت دیسپرس و پراکنده در آب در می آورند .
نکته ۳۶۱۱ – مسأله ی دیسپرس کردن مواد رنگزای دیسپرس جهت حصول نتیجه ی مطلوب از رنگرزی ، حائز اهمیت است .
نکته ۳۶۱۲ – معمولا عمل دیسپرس کردن بدین صورت انجام می گیرد که به اندازه ۱۰ الی ۲۰ برابر مقدار ماده رنگزای مصرفی ، آب اضافه می شود .
نکته ۳۶۱۳ – آبی که به مواد رنگزای دیسپرس جهت دیسپرس کردن به ماده رنگزای اضافه می شود بهتر است بیش از ۵۰ الی ۶۰ درجه سانتی گراد نداشته باشد .
نکته ۳۶۱۴ – در دیسپرس کردن ماده رنگزا باید از جوشاندن مخلوط ماده رنگزا و آب قبل از عملیات رنگرزی خودداری کرد .
نکته ۳۶۱۵ – عمل جوشاندن مخلوط ماده رنگزای دیسپرس و آب قبل از رنگرزی سبب تجمع ذرات ماده رنگزا می شود .
نکته ۳۶۴۶ – مراحل رنگرزی نایلون با مواد رنگزای دیسپرس عبارت اند از :
۱- رساندن دمای حمام به ۴۰ درجه سانتی گراد .
۲- اضافه کردن ماده رنگزای و اسید استیک و دیسپرس کننده به حمام
۳- افزایش تدریجی دمای حمام به مدت ۳۰ دقیقه به جوش .
۳- ادامه رنگرزی در دمای جوش به مدت ۴۵- ۶۰ دقیقه .
۴- رساندن دمای حمام به ۷۰ درجه سانتی گراد .
۵- آبکشی کالا با آب سرد و خشک کردن