سفیدگری کالای پنبهای
پنبه مثل الیاف طبیعی دیگر دارای رنگدانه (پیگمنتهای رنگی) میباشد که ظاهر آن را زرد رنگ تا قهوهای روشن نشان میدهد. هدف از سفیدگری از بین بردن این رنگدانهها و در نتیجه سفید جلوه دادن الیاف پنبه میباشد. سفیدگری بعد از پخت جداسازی کامل رنگدانهها و ناخالصیهای دیگر را از پنبه امکان پذیر میسازد.
سفیدگری پنبه بسیار مهمتر از سفیدگری پشم میباشد چون درصد بالایی از الیاف پشم به صورت کالای رنگی به بازار عرضه میشود ولی در مقابل، مقدار زیادی از پارچههای پنبهای به صورت سفید و یا پارچههای چاپ شده با زمینه سفید و یا رنگرزی شده به رنگهای خیلی روشن مورد استفاده قرار میگیرد. از این رو انجام سفیدگری ، جهات بالابردن کیفیت رنگرزی و چاپ، بهتر جلوه دادن ظاهر پارچه و بهبود زیردست لازم میباشد. پارچههای ملحفهای، رومیزی، زیرپوشی و پیراهنی نمونههایی از پارچههای پنبهای هستند که احتیاج به سفیدگری دارد.
سفیدگری پنبه بیشتر با مواد اکسیدکننده مثل کلریت سدیم و هیپوکلریت سدیم و آب اکسیژنه انجام میشود.
نکته: از هیپو کلریت سدیم و اب اکسیژنه برای سفیدگری پارچه های پنبه ای استفاده می شود .
نکته : در سفیدگری پارچه های پنبه ای با اب اکسیژنه ٬ از کلرید سدیم استفاده نمی شود .
نکته: هدف از اضافه کردن مواد خیس کننده در عملیات سفیدگری کالای سلولزی ٬ سرعت دادن به عمل سفید گری و نفوذ بهتر مواد سفید کننده در لیف است .
مواد سفیدکننده ضعیفتر مثل پربورات سدیم(پرزیل) ممکن است جهت سفیدتر کردن پارچههای سفید به پودرهای لباسشویی اضافه گردد. در بین سفیدکنندهها، آب اکسیژنه بیشتر مورد استفاده قرار میگیرد و کاربرد سفیدکنندههای کلردار چندان معمول نمیباشد. به کمک آب کسیژنه و سودسوزآور میتوان پخت و سفیدگری را در یک مرحله انجام داد.
- سفیدگری با آب کسیژنه
امروزه متداول ترین اکسید کننده، آب اکسیژنه است که دارای ثابت تجزیه برابر 1.5 در ده به توان منفی سیزده در 20 درجه سانتی گراد بوده و اسید ضعیفی میباشد. در محلولهای قلیایی آنیون پراکسید هیدروژن تشکیل میکردد و اکسیژن اتمی آزاد میکند که از قدرت سفیدگری برخوردار میباشد. همچنین ممکن است که مقداری اکسیژن مولکولی هم بر اثر تجزیه آب اکسیژنه آزاد گردد که سفید کنندگی ندارد.
ازدیاد OH منفی اثر فعال کردن داشته و آنیون پراکسید هیدروژن بیشتری تشکیل شده و در نتیجه اثر سفیدگری تشدید میگردد. در محلول اسیدی آنیون پراکسید هیدروژن در مقابل یونهای هیدرونیوم قرار گرفته و باعث ثبات آب اکسیژنه میگردد.
چنانچه آب اکسیژنه توسط قلیا فعال گردد غلظت آنیون پراکسید هیدروژن با ازدیاد آنیون زیاد شده و همزمان تولید اکسیژن مولکولی هم افزایش مییابد گه باعث وارد آمدن صدمه به پنبه در سفیدگری گشته و آنها را ضعیف مینماید. از این رو جهت کنترل و کاهش سرعت تجزیه آب اکسیژنه، به محلول قلیایی آن مواد با ثبات کننده اضافه میشود محلول قلیایی آب اکسیژنه محتوی با ثبات کننده موثر پس از سفیدگری هم دارای مقداری آب اکسیژنه تجزیه نشده میباشد.
تجزیه سریع آب اکسیژنه نه تنها، کیفیت پایین سفیدگری را باعث میگردد بلکه احتمال صدمه دیدن الیاف هم افزایش مییابد.
کاتالیست ها (فلزات) بر سرعت تجزیه آب اکسیژنه اثر قابل ملاحظهای دارند به طوری که مقدار یک میلیگرم در لیتر آهن بصورت حل شده سرعت تجزیه آب اکسیژنه را ده برابر میکند.
با ثبات کردن محلولهایی که غلظت آهن آنها از 0.1 گرم در لیتر بیشتر باشد ممکن نمیباشد جهت جلوگیری از اثرات سوء فلزات همراه پارچه بهتر است که پارچه قبل از سفیدگری پخت گردد. ارزانترین روش با ثبات کردن آب اکسیژنه استفاده از سیلیکات سدیم میباشد. باثبات کنندههای آلی هم مثل Prestogen جهت همین کاربرد ساخته شده است و زیردست پارچه را بعد از سفیدگری نرمتر میسازد.
در محیطهای اسیدی برخلاف محیطهای قلیایی، آب اکسیژنه با ثبات بوده و اجزیه نمیگردد و برای سفیدگری به کمک آن باید از فعال کننده استفاده کرد تا تجزیه آب اکسیژنه شروع گردد، در سفیدگری صحیح با آب اکسیژنه صدمهای به الیاف وارد نمیآید. موادی مثل Prestogen SP یک فعال کننده آب اکسیژنه در محیط اسیدی میباشد و بهترین PH برای سفیدگری به کمک این فعال کننده بین 6 تا 7.5 میباشد در این شرایط آب اکسیژنه دارای ثبات بالایی میباشد به نحوی که میتوان درجه حرارت را به 80 تا 110 درجه سانتی گراد افزایش داد.
آب اکسیژنه اسیدی قادر به کاهش سختی آب بوده و به پارچه خواص زیردست نرم و جذب آب عالی میدهد این نرمی برای پارچههای حولهای، کشباف، مخملی و مخمل کبریتی حائز اهمیت میباشد. سفیدگری با آب اکسیژنه اسیدی در مقایسه با سفیدگری با آب اکسیژنه قلیایی به علت عدم وجود سیلیکات ، به پارچه زیردست نرمتر میدهد و کمترین اثر را بر روی پارچههای رنگرزی شده دارد و از این جهت، برای سفیدگری پارچههای رنگرزی شده مناسب میباشد.
سفیدگری کالای پنبه، پنبه/پلی استر و پنبه/ ویسکوز را ممکن است بصورت غیر مداوم به کمک ژیگر (دستور 19)، وینچ (دستور 20) یا به کمک بخار تحت فشار (دستور21) و به صورت نیمه مداوم به روش پد-بچ( دستور22) و به صورت مداوم به روش پد- استیم (دستور23) انجام داد.
پخت و سفیدگری را میتوان به کمک سود سوزآور و آب اکسیژنه در یک مرحله انجام داد. دستور 24 برای پخت و سفیدگری همزمان در بخار 100 درجه سانتیگراد و دستور 25 برای پخت و سفیدگری در بخار تحت فشار میباشد.
سفیدگری با هیپوکلریت سدیم ( آب ژاول)