الیاف کوتاه پلی استر با قابلیت پرزدهی کم
از اولین روزهای عرضه پلی اتیلن ترفتالات در دهه ۱۹۵۰، مخلوط کردن الیاف منقطع آن با پنبه و پشم بسیار موفقیت آمیز بوده است. اما مصرف کنندگانی که به مدت طولانی از این وخلوط ها به ویژه از مخلوط پشم / پلی استر استفاده می نمودند از مشکل حساسیت پوستی با این البسه شکایت داشتند ؛ علت این امر تشکیل گلوله های کوچک الیاف (موسوم به پرز) درسطح پارچه های تاری پودی بود که چسبندگی بالایی به پارچه داشت . این پدیده را پرز دهی می نامند . در حقیقت در تمام الیاف ( چه حاوی پلی اتیلن ترفتالات باشند یا نباشند ) این مشکل روی می دهد و اگر میزان تاب نخ کم باشد ، بنحوی که پارچه ساختار نسبتا باز و شلی داشته باشد ، این مشکل بیشتر به چشم می آید . معمولا در پارچه ها و کشبافهای ۱۰۰% پشمی پرزها در اثر سایش از بین می روند ؛ چرا که پشم لیف نسبتا ضعیفی است و استحکام کمی دارد . اما پلی اتیلن ترفتالات یک لیف قوی است (استحکام الیاف بریده پلی اتیلن ترفتالات تقریبا ۳/۴۵g/dtex است)و در نتیجه پرزهای به وجود آمده ، در اثر سایش جدا نمی شوند ، چسبندگی بالایی به پارچه دارند وافزون بر این ، به ظاهر و زیبایی پارچه لطمه وارد می کند .
برای کاهش پرزدهی ، ویسکوزیته ذاتی پلیمر کاهش داده شد تا لیف ضعیفتری تولید گردد و تشکیل پرز ندهد ؛ بدین ترتیب هر پرزی که تشکیل می شود در اثر سایش از بین رفته واز پارچه جدا می گردد . برای تولید الیاف بریده پلی اتیلن ترفتالات با قابلیت کم از پلیمر با ویسکوزیته ذاتی ۰/۴۲ استفاده شد ، ولی در ذوب ریسی مشکلات متعددی به وجود آمد . ویسکوزیته مذاب بسیار پایین و سیالیت آن بسیار زیاد بود ؛ بنحوی که بدون کنترل بسیار دقیق فرآیند ، اجرای آن با مشکل مواجه می گردید . برای انجام فرآیند ذوب ریسی بدون مشکل مطلوب ، راه خلی ابداع گردید که به کمک آن ویسکوزیته مذاب پلیمر افزایش یابد و در عین حال ویسکوزیته ذاتی پایین بوده و الیاف نسبتا ضعیفی نیز تولید شوند .
یک روش استفاده از ترکیبی چند عاملی ( اسید چند بازی یا الکل چند عاملی) برای شاخه دار کردن زنجیر پلیمر بود به گونه ایی که پلیمر شاخه دار ستاره ایی تولید می گردد. چنین پلیمرهایی با ویسکوزیته ذاتی اسمی برابر ، از ویسکوزیته مذاب بالاتری برخوردارند. عامل شاخه دار به میزان کمی افزوده می شود ( تفریبا ۱درصد مولی) و پنتا اریتریتول افزودنی چندعاملی انتخابی میباشد. استفاده از وقادیر زیاد افزودنی ، با تشکیل شبکه های پلیمری دارای اتصالات عرضی ، موجب ایجاد ژل می گردد که در صورت استفاده از مقادیر زیاد افزودنی ، با تشکیل شبکه های پلیمری دارای اتصالات عرضی ، موجب ایجاد ژل میگردد که در صورت استفاده از مقادیر کم ، مشکل یاد شده بروز نخواهد کرد.
راه حل دیگر ذوب ریسی پلیمری با ویسکوزیته ذاتی متداول است که این پلیمر حاوی یک کوپلیمرقابل تخریب میباشد که در طی فرآورش متداول نساجی بصورا جزیی هیدرولیز می گردد . در طی فرآیند رنگزی تحت فشار در دمای۱۶۰درجه سانتیگراد ، بخشهای آبدوست پلی اتیلن گلایکول موحب هیدرولیز جزیی زنجیر پلی استر می گردند و بدین ترتیب ویسکوزیته نهایی به حدود ۰/۴ کاهش می یابد و لیف رنگی با قابلیت پرزدهی کم تولید میشود.
روش دیگر بوسیله شرکت دوپونت و در لیف داکرون ۶۴آن که یک لیف پلی استر قابل رنرزی با رنگینه های کاتیونی است ، ارایه شده است . افزودن کوپلیمریزه ، سدیم -۵- سولفو ایزوفتالات نام دارد و امکان رنگ پذیری با رنگینه های کاتیونی را فراهم می کند.افزودنی مزبور در داخل ساختار پلی اتیلن ترفتالات با تجمعات یونهای Na+ وSo3- یک ساختار جفت یونی Ion pair structure بوجود می آورد و ازینرو به عنوان یک عامل اتصال دهنده عرضی عمل میکند. اثرات متقابل بین یونها از نوع جاذبه الکترواستاتیکی و دو قطبی است و زنجیرهای پلیمری را کنار یکدیگر نگه میدارد و بدین ترتیب موجب افزایش ویسکوزیته مذاب میگردد. بدین گونه شرایطی فراهم میشود که بتوان پلیمری با ویسکوزیته ذاتی کمتر را تحت شرایط معمول ذوب ریسی کرد .
نکته جالب اینجاست با اتصال گروه سولفونه به زنجیر جانبی پلیمر، ویسکوزیته مذاب کو پلی استر های حاصله افزایش فوق العاده ای نمی یابد. یک نمونه از این افزودنی ترکیب دی متیل- ۵-(۲-فنوکسی) اتوکسی ایزوفتالات است که از ۵ هیدروکسی ایزوفتالیک اسید بدست می آید . هنگامیکه گروه فنل انتهایی این ترکیب سولفونه می شود ، می توانآن را به مقدار نسبتا زیادی در پلی استر بصورت کوپلیمر درآورد بنحوی که ویسکوزیته مذاب افزایش چندانی نمی یابد .