جليقه ضد گلوله:
تاريخچه:
جليقه هاي ضد گلوله، پوشش هاي مدرن و سبكي هستند كه براي حفاظت قسمتهاي حياتي بدن انسان در برابر صدمات ناشي از اسلحه گرم طراحي شده اند . جليقه ضد گلوله اصطلاح نادرستي است كه به بسياري از چنين پوشش هاي حفاظتي نسبت داده مي شود، چون كاملاً انسان را در برابر اصابت گلوله محافظت نمي كند. به همين لحاظ عبارت – جليقه هاي مقاوم در برابر گلوله- براي اين پوشش ها مناسبتر است. به طور كلي كشورها در گذشته داراي فرهنگ هاي متفاوتي براي پوشش و حفاظت بدن در جنگ بودند.
مردم يونان قديم (شهر مسين) در قرن 16 قبل از ميلاد و ايرانييان ويوناني ها در قرن 15 قبل از ميلاد از حداقل 14 لايه پارچه كتان ، ساكنين جزاير ميكرونزي تا قرن 19 از پارچه تهيه شده از الياف نارگيل و در بعضي از كشورها از پوست حيوانات استفاده مي كردند. در قرن 11 قبل از ميلاد در چين 5 تا 7 لايه پوست كرگدن و در شمال آمريكا از نيم تنه هاي متشكل از چندين لايه پوست كه توسط چسب يا دوخت به هم متصل شده بود استفاده مي كردند.
400 سال قبل از ميلاد در اكراين زره هايي متشكل از حلقه يا سيم هاي آهني ، فولادي يا مسي ساخته شده. در امپراتوري روم از زره هايي به شكل پيراهن استفاده مي شد كه استفاده از آن تا قرن 14 ميلادي در اروپا متداول بود. در ژاپن ،هند، ايران، سودان و نيجريه از زره هاي فلزي استفاده مي شد. در نيمكره شرقي در 1600 سال قبل از ميلاد زره هاي از جنس ورق هاي فلز، شاخ ، استخوان، چرم يا از پوست فلس مانند حيوانات (مثل مورچه خوار) استفاده مي گرديد و اين ورقه ها به صورت فلس روي يكديگر قرار مي گرفت. در چين اين ورقه ها به داخل لباس دوخته مي شد.
نوع ديگري از اين زره ها به صورت نيم تنه هاي بدون آستين بود. كه از قطعات مستطيل شكل كوچك آهني يا صفحات فلزي پرچ شده بر روي نوارهاي چرمي ساخته مي شد و مثل كاشي هاي پوشش بام، روي يكديگر قرار مي گرفت. اين نيم تنه ها نسبتاً سبك و قابل انعطاف بودند ( اولين نيم تنه هاي فلزي در قرن 12 در اروپا تهيه شد كه بسيار سنگين بود و منجر به توليد لباس هاي بلند تمام فلزي شد). اين پوشش ها ضمينه ايي براي توليد جليقه هاي ضد گلوله امروزي بودند.
تا سال 1600 در اروپا زره هاي كوتاه با ورقه هاي فلسي شكل را به قسمت هاي حياتي بدن مثل قفسه سينه مي بستند. با پيدايش سلاح گرم توليد كنندگان پوشش هاي محافظ يراي جلوگيري از صدمات ناشي از اين سلاح ها سعي بر اين نمودند تا قسمت هاي بالا تنه را با صفحه هاي فولادي ضخيم كه روي آن را صفحه هاي سنگيني در قسمت قفسه سينه پوشش مي داد حفظ كنند. اين پوششش ها به علت سنگيني باعث عدم تحرك شخص مي گرديد وبه همين لحاظ با ورود سلاح گرم در ارتش و جنگ استفاده از اين پوشش ها منسوخ شد.
بررسي بر روي كارايي پوشش ها در برابر سلاح هاي گرم به طور چشم گيري تا جنگ داخلي آمريكا، جنگ جهاني اول ودوم ادامه يافت تا در سال 1940 با تحول در صنعت پلاستيك جليقه هايي با كارآيي مطلوب توليد شد. كه توسط افراد نظامي ومجريان قانون مورد استفاده قرار گرفت.
اين جليقه ها از جنس نايلون(Ballistic nylon) همراه با لايه هايي از الياف شيشه ،فولاد ،سراميك ، تيتانيوم،Doron وكامپوزيت هايي از جنس الياف شيشه و سراميك تهيه شد كه كامپوزيت ها از كارايي بهتري برخوردار بودند. از اين نوع نايلون تا سال 1970 براي تهيه جليقه هاي ضد گلوله استفاده مي شد. در سال 1965 شركت ِ Du pont اليافي را از پليمر مايع پلي پارا فنيل ترفتالاميد با نام تجاري كولار (از خانواده آراميد ) توليد و از آن پارچه توليد كرد. در ابتدا كولار در صنعت لاستيك سازي وسپس در توليدات گوناگوني مثل طناب و واشر و قسمت هاي مختلف هواپيما و قايق استفاده گرديد.
در سال 1971 الياف كولار را به عنوان جايگزين الياف نايلون Lester Shubin حجيم بالستيك در جليقه هاي ضد گلوله معرفي كرد. در حال حاضر اين ليف يكي از مهمترين الياف ورده استفاده در توليد اين نوع پوشاك مي باشد.
در سال 1989 شركت َAllied signal رقيبي را براي الياف كولار به نام Spectra به بازار عرضه كرد. در ابتدا از اين الياف براي توليد بادبان كشتي و در حال حاظر از منسوج بي بافت حاصل از آن براي تهيه جليقه ضد گلوله استفاده مي گردد. الياف پلي اتيلن بسيار سبك و داراي مقاومت زياد مي باشند.
مواد اوليه:
جليقه ضد گلوله از يك قطعه مستطيل شكل در قسمت جلو، ورقي از جنس پلي مرهاي پلاستيك به شكل جليقه مركب از جنس كولار ، spectra shield يا در مواردي از twron (مشابه كولار) يا bynema (مشابه spectra) تشكيل شده است.
لايه هاي كولار با بافت تار و پودي با استفاده از نخ كولار به هم دوخته مي شوند. منسوخ نبافته از جنس Spectra shield توسط رزين هايي مثل kraton پوشيده شده وسپس بين دو لايه فيلم پلي اتيلن قرار مي دهند.
قطعه واقع در قسمت جلوي جليقه ضد گلوله تأمين حفاظت را عهده دار بوده ولي شخص با آن احساس راحتي نمي كند. اين قطعه داخل لفاف پارچه اي از جنس مخلوط پنبه پلي استر يا نايلون قرار مي گيرد. براي رفاه بيشتر به قسمت داخلي لفاف كه با بدن در تماس است، لايه اي از مواد جاذب مثل Kumax دوخته مي شود. براي حفاظت و ايمني بيشتر مي توان از لايه نايلون براي حفاظت بيشتر استفاده كرد. در داخل جليقه هايي كه در موقعيت هاي بسيار خطرناك مورد استفاده قرار مي گيرد، كيسه هاي كوچكي براي قرار دادن صفحاتي از جنس سراميك يا فلز با پوششي از الياف شيشه، متصل مي شود. اين نوع جليقه حفاظت شخصي در مقابل تصادف اتومبيل، ضربه چاقو يا اجسام را نيز تأمين مي كند.
از لوازم مختلفي براي بستن جليقه مثل نوار هاي پارچه اي يا كش همراه با قلاب هاي فلزي يا زيپ هاي چسبان (Velcro closures) استفاده مي شود.
فرآيند توليد:
بعضي از جليقه هاي ضد گلوله متناسب با نياز مشتري (از نظر ميزان حفاظت يا اندازه) تهيه مي شوند. اكثر اين جليقه ها استاندارد مقررات حفاظتي را تأمين مي كنند و داراي اندازه استاندارد (مثل 38 بلند، 32 كوتاه) مي باشند.
نحوه توليد قطعه جلوي جليقه:
براي توليد الياف كولار، ابتدا پليمر پلي پارافنيلن ترفتالاميد در آزمايشگاه توليد مي شود. طي فرآيندي به نام پليمريزاسيون، مولكول ها به صورت زنجير بلند در مي آيند. كريستال مايع حاصل از رشته ساز عبور كرده و پس از عبور از محيطي خنك توسط آب اسپري شده و پس از پيچش روي بسته براي مرحله بافت تابيده مي شود. پارچه كولار داراي بافت ساده يا تافته است.
بر خلاف كولار، پارچه هاي توليد شده از الياف Spectra معمولاًً داراي بافت تار و پودي نمي باشند. پليمر پلي اتيلن پس از ريسيده شدن به صورت رشته هاي موازي با هم در مي آيند اين رشته ها توسط رزين پوشش داده شده و لايه هاي يك پاچه اي به نام Spectra را تشكيل مي دهند. دو لايه از اين منسوج به صورت عمود بر هم قرار مي گيرند و به هم متصل مي شوند و منسوج نبافته نهايي را به وجود مي آورند. سپس اين منسوج در بين دو لايه فيلم پلي اتيلن قرار مي گيرد. مقاومت Spectra Shield تقريبا 10 برابر فولاد (با وزني مشابه) و 30 درصد سبكتر از كولار مي باشد.
برش جليقه:
پارچه هاي كولار به صورت رول هاي بزرگ (30متر) در اختيار توليد كنندگان ضد گلوله قرار مي گيرد . رول هاي پارچه بر روي ميز برش باز و چند لايه از پارچه ( 8 تا25 لايه متناسب با سطح حفاظت مورد نياز ) روي يكديگر قرار گرفته و پس از قرار گرفتن الگوها بريده مي شوند . برا ي كاهش ميزان ضايعات پارچه بعضي از توليد كنندگان از سيستمهاي گرافيكي كامپيوتري براي نحوه قرار گرفتن الگوي روي پارچه استفاده مي كنند .
دوخت جليقه :
جليقه هاي از جنس Spectra Shield معمولاً نيازي به دوخت ندارند چون پس از برش ، چندين لايه پارچه روي هم قرار گرفته و داخل كيسه هايي در جليقه جاسازي مي شوند . جليقه هاي از جنس كولار به صورت دوخت هايي مشابه با دوخت لحاف يا دوخت هاي مربع شكل ، به هم متصل مي گردند . در دوخت نوع اول قطعات پارچه به صورت لوزي هاي كوچك به هم دوخته مي شوند . در صورتيكه در دوخت نوع دوم، يك قطعه چهارگوش بزرگ در وسط جليقه دوخته مي شود . نحوه دوخت نوع اول بسيار دشوار بوده وسبب سفتي جليقه مي گردد و در نتيجه از جابجائي آن در مناطق آسيب پذير جلوگيري مي كند . از طرف ديگر نحوه دوخت نوع دوم ساده و سريع بوده و تحرك فرد با پوشيدن جليقه به راحتي انجام مي شود .
براي دوخت لايه ها به يكديگر شابلون روي لايه ها قرار گرفته و اطراف آن توسط كچ روي پارچه،خط كشيده و روي اين خطوط دوخته مي شود . پس از اتمام دوخت ، سايز برروي بر چسب مشخص و به جليقه وصل مي گردد .
بسته بندي جليقه :
لفاف هاي مورد مصرف براي بسته بندي جليقه در واحدهاي توليدي توسط ماشينهاي دوخت صنعتي دوخته مي شوند . جليقه ها به همراه ضمائم ( مثل نوار يا بند براي بستن جليقه ) درداخل لفاف قرار مي گيرند . در نهايت اين لفاف ها در كارتن يا جعبه بسته بندي مي شو ند .
كنترل كيفييت:
جلقه هاي ضد گلوله در بسياري از موارد مشابه با ساير البسه از قبيل اندازه گيري مقاومت كششي الياف، نخ و پارچه مورد آزمون قرار ميگيرند. مقاومت منسوج نبافته از جنس Spectra توست توليد كننده اندازه گيري ميشود و جليقه ها توسط توليد كنندگان از نظر مقاومت و نحوه دوخت كنترل مي شود.
بر روي جليقه هاي ضد گلوله بايد كليه آزمون هاي حفاظتي مورد نياز توسط NIJ(National Instiute Justice) انجام گيرد. جليقه ها با توجه به نوع كاربرد داراي ويژگي هاي متفاوتي هستند.
بعضي از جليقه ها براي محافظت از گلوله هاي سربي با سرعت پايين و ساير جليقه ها براي گلوله هاي تمام فلزي با سرعت با لا طراحي شده اند. جليقه ها با توجه به نوع حفاظت به صورت A، A-II ، IV، I ، III و III-A طبقه بندي ميشوند.
هر يك از اين طبقه بندي ها نوع و سرعت گلوله اي كه در جليقه نفوذ نمي كند را مشخص مي نمايد.جليقه هاي نوع III يا IV با توجه به تأمين حفاظت بيشتر بسيار سنگين بوده و در مواردي كه حفاظت كمتري مورد نياز است توصيه ميشود كه از جليقه هاي سبكتر استفاده گردد. كارشناسان براي افراد پليس استفاده از جليقه هايي كه حفاظت فردي را در مقابل انواع سلاح گرم تأمين مي كند، توصيه مي كنند.
برچسب جليقه بسيار حايز اهمييت بوده و شامل اطلاعاتي مثل سايز، مدل، نوع ونام نشان توليد كننده ، دستور العمل نگهداري و شستشو، ميزان حفاظت، شماره، تاريخ توليد، شماره سريال، مشخص نمودن قسمت بيروني جليقه و تاييديه NIJ بر اساس استانداردهاي مرتبط مي باشد. در بر چسب جليقه هاي نوع I و III-A بايد اين آگاهي به مصرف كننده داده شود كه اين نوع جليقه، فرد را در برابر وسايل تيز يا سلاح گرم محافظت نميكند.
جليقه هاي ضد گلوله در حالت خيس و خشك مورد آزمايش قرار مي گيرند چون در حالت خيس خصوصيات الياف مورد استفاده تغيير ميكند.
براي آزمون در حالت خشك و خيس، جليقه را به تن مانكن سفالي پوشانده ميشود. با توجه به نوع جليقه از اسلحه اي با سرعت و نوع گلوله مناسب استفاده ميشود. شليك گلوله بايد از فاصله 6/7 سانتيمتري نسبت به جليقه و فاصله هر گلوله از گلوله قبلي 5 سانتيمتر باشد. در مجموع 6 گلوله (2 گلوله با زاويه برخورد 30 درجه و 4 گلوله با زاويه برخورد صفر درجه) شليك ميشود. بهتر است كه يك گلوله به طرف دوخت شليك شود.
در اين روش، محل برخورد گلوله، به شكل مثلث بزرگي در خواهد آمد. . سپس جليقه چرخانده ميشود تا قسمت فوقاني آن در پايين قرار گيرد ومشابه روش قبل به آن گلوله شليك مي گردد. در اين مرحله، محل برخورد گلوله، به شكل مثلث باريكي در مي آيد. با انجام اين آزمون ها نبايد گلوله به داخل جليقه نفوذ كند، يعني نبايد مانكن سفالي سوراخ شده يا آثاري از گلوله يا مواد تشكيل دهنده جليقه در آن باقي بماند. چنانچه بر اثر برخورد گلوله در مانكن سوراخي ايجاد شود، عمق آن نبايد بيشتر از 4/4 سانتيمتر باشد.
چنانجه آزمون ها با موفقيت انجام شود شماره مدل جليقه (از نظر طبقه بندي) تأييد و جليقه مورد آزمون در آرشيو نگهداري ميشود تا بتوان در آينده جليقه هاي مشابه را با آن مقايسه نمود.
انجام آزمون هاي صحرايي بر روي جليقه هاي ضد گلوله امكان پذير نيست ولي در عمل افرادي مثل افسران پليس هر روز آن ها را مورد آزمون قرار مي دهند. مطالعه بر روي مجروحين افسران پليس نشان دهنده اين است كه جليقه هاي ضد گلوله سالانه جان صدها نفر را از خطر مرگ حفظ مي كند.
منابع:
ماهنامه صنعت نساجي.شماره 171 صفحه68
سايت: www.gudsdily.com